Warszawa, 7 kwietnia 2021 r. Pałac Staszica w Warszawie, siedziba Polskiej Akademii Nauk. PAP/Radek Pietruszka
Odpowiedzialność dyrektora instytutu powinna być zgodna ze swobodą podejmowania decyzji, umożliwiającą sprawne działanie w ramach obowiązujących przepisów, co podkreślili dyrektorzy instytutów PAN w swoim stanowisku dotyczącym nowelizacji ustawy o PAN.
Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego obecnie dokonuje rewizji ustawy o Polskiej Akademii Nauk. Spotkanie z kierownictwem ministerstwa i przedstawicielami akademii, w tym prezydium, personelem i dyrektorami instytutów, zaplanowano na 26 marca. Regulacja dotycząca nadzoru nad instytutami pozostaje tematem spornym. Prezydium PAN sugeruje, aby nadzór nad tym sprawowała korporacja akademii, a alternatywą byłby nadzór Ministerstwa Nauki.
Dyrektorzy instytutów naukowych Polskiej Akademii Nauk wyrazili swój sprzeciw wobec propozycji prezesa Polskiej Akademii Nauk. Dokument ten został opublikowany przez Forum Akademickie.
„Dyrektorzy instytutów są głęboko przekonani, że prawna, finansowa i badawcza autonomia instytutów naukowych PAN jest nie tylko kluczowa dla ich sukcesu, ale także niezbędna dla zachowania strategicznej różnorodności społeczności naukowej i akademickiej w Polsce oraz wzmocnienia pozycji polskiej nauki na arenie międzynarodowej. Aby usprawnić działalność akademii, niezbędna jest dogłębna ocena istniejących relacji między korporacją a instytutami. Według dyrektorów preferowanym kierunkiem reform jest ten oparty na partnerstwie i konsultacjach, podczas gdy skupienie się na dynamice nadzoru i nadzoru może prowadzić do konfliktów, które utrudniają rozwój naukowy akademii” – stwierdza stanowisko Zgromadzenia Dyrektorów Instytutów Naukowych PAN, które pełni funkcję organu doradczego Prezydium PAN.
Dyrektorzy zauważyli ponadto, że „partnerstwo nie eliminuje nadzoru, a instytuty podlegają różnym mechanizmom nadzoru – Ministerstwu Nauki i Szkolnictwa Wyższego w zakresie finansów oraz akademii w zakresie zarówno kwestii finansowych, jak i merytorycznych”.
Jak przypomnieli dyrektorzy, „organem nadzorującym obecnie działalność instytutu jest Rada Naukowa, która gwarantuje udział członków Polskiej Akademii Nauk”. „Korporacja posiada również inne autorytatywne instrumenty, takie jak: merytoryczny nadzór ze strony Rady Kuratorów, zatwierdzanie statutu, wybór komisji konkursowej na dyrektora, mianowanie dyrektora i ustalanie jego wynagrodzenia, uprawnienie do odwołania dyrektora, zatwierdzanie rocznych sprawozdań instytutu, zgoda na zbycie aktywów trwałych, audyt, a także możliwość reorganizacji i likwidacji. Jednak nadzór nie powinien zastępować zarządu” – podkreślili.
Dyrektorzy instytutu wyrazili opinię, że „odpowiedzialność dyrektora za instytut musi iść w parze ze swobodą podejmowania decyzji, ułatwiającą dynamiczne działania w ramach ustalonych ram prawnych”.
W oświadczeniu wskazano, że projekt ustawy zaproponowany przez Prezesa Polskiej Akademii Nauk „stanowi poważne zagrożenie dla integralności Polskiej Akademii Nauk”.
Dyrektorzy podkreślili również znaczenie swojego zgromadzenia, które obecnie podlega statutowi akademii (nie ustawie) i działa jako organ doradczy Prezydium Polskiej Akademii Nauk. „Dyrektorzy zdecydowanie opowiadają się za przyznaniem Zgromadzeniu Dyrektorów statusu organu Akademii wraz z odpowiednimi kompetencjami. Biorąc pod uwagę szeroki zakres wyzwań, z jakimi borykają się instytuty, Zgromadzenie Dyrektorów powinno reprezentować ich zbiorowe interesy poprzez swoje Prezydium i Przewodniczącego” – stwierdzili.
Dyrektorzy zaapelowali również o zwiększenie ich zaangażowania w organy decyzyjne akademii.
Ponadto, jeśli chodzi o finansowanie, wskazali kilka kluczowych aspektów: utrzymanie bezpośredniego finansowania z Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego; ustanowienie przejrzystych, zorientowanych na jakość i stabilnych kryteriów przyznawania grantów przy jednoczesnym rozszerzeniu systemu grantowego, a także zapewnienie równego dostępu do zasobów finansowych wraz z uniwersytetami, „w tym położenie kresu przedłużającemu się okresowi nieuzasadnionego niedofinansowania instytutów”.
Jednocześnie dyrektorzy wyrazili chęć włączenia się do dyskusji nad ustawą dotyczącą Polskiej Akademii Nauk, przewidując możliwość „przeprowadzenia demokratycznej i merytorycznej debaty”. „Tylko propozycja reformy opracowana w ten sposób, po zatwierdzeniu przez Zgromadzenie Ogólne Polskiej Akademii Nauk i Zgromadzenie Dyrektorów, może zostać uznana za „społecznościową”” – podsumowali.
Nauka w Polsce, Agnieszka Kliks-Pudlik (PAP)
acp/ pasek/ lm/
