Warszawa, 18 czerwca 2025 r. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Andrzej Duda. Fot. PAP/Piotr Nowak
We wtorek prezydent Andrzej Duda ogłosił decyzję o zawetowaniu ustawy proponującej likwidację Akademii Kopernikańskiej i Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. „Nie mogę popierać polityki, która podważa instytucje akademickie w naszym kraju” – oświadczył Duda w wywiadzie dla Telewizji Republika.
Komunikat opublikowany na stronie internetowej prezydenta wyjaśnił: „Zgodnie z artykułem 122, ust. 5 Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 r., prezydent Andrzej Duda odmówił zatwierdzenia ustawy z dnia 25 lipca 2025 r. o likwidacji Akademii Kopernikańskiej i Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, kierując projekt ustawy z powrotem do Sejmu w celu ponownej oceny”.
Podczas wystąpienia telewizyjnego Duda stwierdził, że próby likwidacji Akademii Kopernikańskiej są wymierzone w instytucję „założoną dla upamiętnienia spuścizny Kopernika, mającą na celu wspieranie globalnej współpracy akademickiej w dyscyplinach oddających hołd wybitnemu polskiemu astronomowi i rewolucyjnemu myślicielowi”.
Decyzja prezydenta jest następstwem ubiegłotygodniowego zatwierdzenia przez parlament poprawek Senatu do ustawy o rozwiązaniu parlamentu, która następnie trafiła na biurko prezydenta.
Utworzone na mocy Ustawy o Akademii Kopernikańskiej z 28 kwietnia 2022 roku z inicjatywy prezydenta Dudy, instytucje te spotkały się z natychmiastową krytyką ze strony organów akademickich, w tym Konferencji Rektorów i Polskiej Akademii Nauk. Krytycy twierdzili, że nowe organizacje będą powielać funkcje istniejących jednostek naukowych.
Przedstawiciele Ministerstwa Nauki podkreślali podczas debat legislacyjnych, że obie instytucje powstały wbrew powszechnemu sprzeciwowi środowiska akademickiego. Obawy dotyczyły nieefektywności operacyjnej, nadmiernych obciążeń finansowych oraz powielania funkcji uznanych instytucji naukowych.
W swoim przemówieniu parlamentarnym Prezydent odniósł się do swojego pierwotnego projektu legislacyjnego, zauważając: „Moja inicjatywa z 2022 roku miała na celu stworzenie współczesnego ośrodka naukowego, upamiętniającego Mikołaja Kopernika podczas obchodów 550. rocznicy jego urodzin. Akademia stanowi trwały hołd dla dziedzictwa naukowego naszego narodu”.
Duda powtórzył swoją wizję Akademii jako „postępowej instytucji, która wzmacnia pozycję polskiej nauki na świecie poprzez innowacyjne inicjatywy badawcze i współpracę międzynarodową”. Podkreślił jej rolę w podnoszeniu wskaźników naukowych, takich jak wpływ publikacji, rankingi instytucji i atrakcyjność Polski jako miejsca prowadzenia badań naukowych.
Prezydent docenił mocne strony polskiego systemu akademickiego, podkreślił jednak potrzebę stworzenia mechanizmów wspierających współpracę międzynarodową i konkurencyjną innowacyjność – kluczowe cele instytucji kopernikańskich.
„Akademia nie miała zastąpić obecnych struktur finansowania, lecz je uzupełniać poprzez zdrową konkurencję, motywując badaczy do realizacji złożonych, długoterminowych projektów” – wyjaśnił Duda.
Odpowiadając na krytykę Szkoły Głównej im. Mikołaja Kopernika, utworzonej równolegle z Akademią, Prezydent oddalił argumenty dotyczące likwidacji, uznając je za powtórzone twierdzenia opozycji z debat parlamentarnych z 2022 r. dotyczące dublowania funkcji.
Duda twierdził, że od momentu utworzenia instytucji nie upłynęło wystarczająco dużo czasu na przeprowadzenie oceny merytorycznej, zauważając, że przepisy przejściowe zawarte w pierwotnym ustawodawstwie wymagały czasu na wykazanie ich skuteczności.
„Przedwczesne dążenie do rozwiązania wydaje się motywowane politycznie, a nie empirycznie uzasadnione” – stwierdził Prezydent, krytykując niejasne zarzuty dotyczące nieefektywności operacyjnej, a jednocześnie przyznając się do poważnych cięć budżetowych. Ujawnił, że finansowanie Akademii na rok 2024 zostało obcięte o ponad 50%, co sparaliżowało jej programy grantowe i umowy badawcze.
„Potępianie instytucji po systematycznym pozbawianiu ich zasobów jest przejawem głębokiej hipokryzji” – napisał Duda, potępiając to, co nazwał biurokratyczną obstrukcją, która zakończyła się próbą likwidacji.
Kończąc swoje oświadczenie, Prezydent potępił „strategiczne podważanie autorytetu prawnie ustanowionych instytucji naukowych, mające na celu podniesienie prestiżu akademickiego Polski”, potwierdzając, że nie zamierza sankcjonować takich działań bez rzetelnej analizy. (PAP)
agt/
