Zdjęcie: materiały prasowe
Żółw, który istniał około 215 milionów lat temu na terenie dzisiejszej Tajlandii, nie pasował do żadnego z wcześniej zidentyfikowanych rodzajów, ale stanowi dowód na większą różnorodność wczesnych członków tej grupy, niż wcześniej sądzono, co wykazali paleontolodzy, w tym ci z Instytutu Paleobiologii Polskiej Akademii Nauk. Ten gad miał krewnych w Polsce.
Trias reprezentuje najwcześniejszy okres ery mezozoicznej, trwający od 251 do 201 milionów lat temu. Dzieli się na trzy fazy: wczesną (czyli „tuż” przed wymieraniem permskim), środkową i późną. „W triasie zaczęły pojawiać się liczne grupy czworonogów, które znamy dzisiaj. Jedną z takich grup są żółwie. Choć te gatunki można już zaklasyfikować jako żółwie, nie należą do żadnej z istniejących grup. Nazywamy je pniem ewolucyjnym” – wyjaśnia PAP dr Tomasz Szczygielski z Instytutu Paleobiologii Polskiej Akademii Nauk.
Według niego w epoce triasu istniały trzy rodziny żółwi: Proganochelyidae, Proterochersidae i Australochelyidae (ta ostatnia znana jest tylko z osadów triasowych na terenie dzisiejszej Argentyny). Wcześniej uważano, że pierwsze dwie rodziny były reprezentowane głównie przez dwa rodzaje: Proganochelys i Proterochersis. „Teraz stało się oczywiste, że rodzajów było więcej, a wczesne żółwie były znacznie bardziej zróżnicowane” — dodał Tomasz Szczygielski.
W późnym triasie żółwie były już rozprzestrzenione na całym świecie; jednak udokumentowano tylko jeden gatunek z regionu wschodniego superkontynentu Pangea – Proganochelys ruchae z Tajlandii. Ten żółw żył około 215–210 milionów lat temu i prawdopodobnie był półwodny i stosunkowo mały, mierząc od kilkunastu do kilkudziesięciu centymetrów długości.
Paleontolog, który specjalizuje się w żółwiach triasowych, postanowił zbadać okazy, które zostały wcześniej opisane w latach 80. XX wieku. „Badania nad historycznym i wcześniej niepublikowanym materiałem przechowywanym w Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu, uwzględniające nowe ustalenia, zasugerowały, że tajski gatunek nie należy do rodzaju Proganochelys, który występuje wyłącznie we współczesnej Europie, ale do nowego rodzaju Thaichelys („tajski żółw”), w obrębie rodziny Proterochersidae” — stwierdził główny autor stosownej publikacji, która została opublikowana w czasopiśmie „PLOS One”.
„Żółw z Tajlandii wykazywał mozaikę cech anatomicznych widocznych u innych znanych rodzajów. Obserwujemy zatem reprezentację pierwotnego członka tej linii ewolucyjnej, prawdopodobnie jednego z najbardziej prymitywnych przykładów, zachowującego zbiór cech przodków, które nie są w pełni rozwinięte. Nasze analizy wskazują, że żółwie w triasie „eksperymentowały” z różnymi adaptacjami i że nie było tylko 2-3 podstawowych rodzajów ewoluujących w sposób liniowy do natychmiastowego sukcesu. Zamiast tego było wiele prób i błędów, z rozwijającymi się kilkoma gałęziami ewolucyjnymi, z których niektóre przetrwały do jury, podczas gdy inne wyginęły pod koniec triasu” – wyjaśnił Tomasz Szczygielski.
Zauważył ponadto, że odkrycia te poszerzają naszą wiedzę nie tylko na temat ewolucji żółwi, ale również na temat ewolucji ekosystemów w całym okresie triasu.
Jak wspomniał Tomasz Szczygielski, badania nad żółwiami triasowymi do niedawna uważano za dziedzinę niszową, z niewielką liczbą odkryć dokonanych na stanowiskach paleontologicznych. „Najwcześniejsze artykuły naukowe omawiające żółwie triasowe powstały na przełomie XIX i XX wieku, a kolejne publikacje pojawiły się pod koniec XX wieku. Jednak znaczące raporty zaczęły pojawiać się dopiero w XXI wieku, częściowo dzięki postępom w technologii trójwymiarowego skanowania skamieniałości. Podczas gdy wiele pytań zostało rozwiązanych, wiele tajemnic pozostaje nierozwiązanych, takich jak preferencje środowiskowe poszczególnych gatunków, ponieważ żółwie mogą występować w dużych ilościach lub w ogóle nie występować nawet w sąsiednich, równie starożytnych stanowiskach” — zauważył.
Badacz podkreślił również, że „polski” żółw triasowy, którego szczątki opisano po raz pierwszy w 2012 r., jest blisko spokrewniony z żółwiem z Tajlandii. Jest to nienazwany gatunek określany jako Proterochersis porebensis, co w przybliżeniu można przetłumaczyć jako „oryginalny żółw z Poręby” (jego szczątki odkopano w Porębie koło Zawiercia).
Jak zauważył Tomasz Szczygielski, jeden z odkrywców nowego gatunku, są to jedne z najstarszych znanych żółwi, zamieszkiwały tereny obecnego województwa śląskiego około 215 milionów lat temu, mierzą około metra długości, są prawdopodobnie wszystkożerne i prowadzą półwodny tryb życia.
Zapytany, czy współczesne żółwie wywodzą się z triasowych linii ewolucyjnych, paleontolog potwierdził, że choć łączą je pokrewieństwa w obrębie tej samej grupy ewolucyjnej, to reprezentują zupełnie inną gałąź, która pojawiła się dopiero pod koniec jury (około 160 milionów lat temu).
Nauka w Polsce, Agnieszka Kliks-Pudlik (PAP)
acp/ bar/ mhr/
