Osoby z niepełnosprawnościami od nowego roku mogą ubiegać się o nowe świadczenie wspierające, o wydatkowaniu którego mogą same decydować. Jednak z interpelacji poselskiej i odpowiedzi na nią wynika, że może ono w 2024 roku spowodować zbieg wypłaty świadczeń, a w konsekwencji otrzymanie wezwania do zwrotu pieniędzy. Można temu jednak zapobiec.
Świadczenie wspierające to nowy rodzaj pomocy finansowej dla osób z niepełnosprawnościami i ich opiekunów, które weszło w życie z dniem 1 stycznia 2024 roku. Wypłaca je Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Ubiegać się o nie mogą osoby, które ukończyły osiemnaście lat. Po jego przyznaniu to sama osoba z niepełnosprawnością ma prawo decydować, jak wykorzysta otrzymane pieniądze. Jednak przyznanie świadczenia wspierającego wyklucza jednocześnie pobieranie dotąd należnej pomocy, tj. świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego i zasiłku dla opiekuna.
Z interpelacji poselskiej skierowanej przez posłankę Annę Dąbrowską-Banaszek w sprawie konsekwencji dla opiekuna wynikających z wypłaty świadczenia wspierającego dla osoby z niepełnosprawnościami, wynika, że nowelizacja ta spowodowała sytuację, w której „po przyznaniu osobie z niepełnosprawnościami tego nowego świadczenia (świadczenia wspierającego – red.) i wypłaty, ich opiekunowie otrzymują wezwanie do zwrotu wypłaconych wcześniej świadczeń – od dnia otrzymania świadczenia wspierającego przez osobę, którą oni się opiekują” – czytamy.
Osoba ubiegająca się o świadczenie wspierające może złożyć wniosek do ZUS o wypłatę świadczenia w ciągu 3 miesięcy od wydania decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia do zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności (WZON). Jak podkreśla ZUS, jeśli osoba ubiegająca się o to świadczenie złoży w tym czasie wniosek, to dostanie świadczenie, z wyrównaniem od dnia, od którego WZON przyznał uprawniające punkty potrzeby wsparcia. I to właśnie te trzy miesiące mogą spowodować opisaną przez posłankę w interpelacji sytuację.
Kto będzie musiał zwrócić pieniądze – opiekun czy osoba z niepełnosprawnością?
„Opiekunami (osób z niepełnosprawnością – red.) są często rodzice w wieku emerytalnym, którzy zawiesili swoje emerytury, aby móc pobierać np. świadczenie pielęgnacyjne (gdyż jest ono często kwotowo wyższe od wyliczonej im emerytury)” – wyjaśnia posłanka Anna Dąbrowska-Banaszek. Dodaje, że „w sytuacji, gdy ich podopieczny otrzymuje świadczenie wspierające, muszą złożyć wniosek o wypłacanie emerytury, ale otrzymują ją w terminie po złożeniu wniosku, bez możliwości wstecznej wypłaty” – zaznacza. Jak argumentuje, „zwykle opiekunowie nie mają zgromadzonych funduszy, które pozwoliłyby im zwrócić te kwoty – otrzymywane środki wydawali na bieżące potrzeby”.
Katarzyna Nowakowska, wiceministra rodziny, pracy i polityki społecznej, w odpowiedzi na powyższą interpelację wyjaśnia, że „jeśli osoba z niepełnosprawnością otrzyma świadczenie wspierające z wyrównaniem za okres, za który jej opiekun pobrał już świadczenie opiekuńcze, będzie on zobowiązany do zwrotu tego świadczenia opiekuńczego”. Jak podkreśla, „w takiej sytuacji osoba z niepełnosprawnością może, jeśli taka jest jej wola, wykorzystać otrzymane wyrównanie na zwrot świadczeń opiekuńczych wypłaconych opiekunowi za ten sam okres”.
Jak uniknąć zbiegu świadczeń?
„Składając wniosek o świadczenie wspierające, osoba z niepełnosprawnością wyraża wolę co do daty, od której chce uzyskać prawo do świadczenia. Rozwiązanie to pozwala na uniknięcie sytuacji, gdy okresy pobierania świadczenia wspierającego i świadczenia opiekuńczego będą się pokrywały, a co za tym idzie chroni przed pomyłką, w wyniku której powstałaby konieczność zwrotu przez opiekuna osoby niepełnosprawnej nienależnie pobranego świadczenia opiekuńczego” – wyjaśnia wiceministra Nowakowska.
Jak podkreśla, „ubieganie się o świadczenie wspierające jest prawem, a nie obowiązkiem osoby z niepełnosprawnościami”.
„W bieżącym 2024 roku występują i będą występować sytuacje, w których osoby z niepełnosprawnościami uzyskały lub uzyskają prawo do świadczenia wspierającego z wyrównaniem za okres od 1 stycznia 2024 r. Należy wskazać, że zgodnie z art. 63 ust. 11 ww. ustawy, za nienależnie pobrane świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłekopiekuńczy albo zasiłek dla opiekuna, uważa się świadczenie lub zasiłek wypłacone za okres, za który osoba wymagająca opieki otrzymała świadczenie wspierające” – wyjaśnia.
