16 lipca Komisja Europejska przedstawiła propozycję Wieloletnich Ram Finansowych na lata 2028–2034. Długoterminowy budżet UE przewiduje łączną kwotę zbliżoną do 1,98 biliona euro, z czego Polska ma otrzymać bezpośrednio 123,3 miliarda euro. Marcin Korolec, prezes Instytutu Zielonej Gospodarki i były minister środowiska (w latach 2011–2013), analizuje zaktualizowane ramy finansowe UE, ich wpływ na inicjatywy klimatyczne, rozwój konkurencyjności czystych technologii oraz przeszkody, jakie Polska może napotkać podczas rozmów.
- Propozycja budżetu na lata 2028–2034 odzwierciedla ostatnie zmiany geopolityczne, takie jak zaostrzenie konkurencji gospodarczej ze Stanami Zjednoczonymi i Chinami oraz zwiększone ryzyko bezpieczeństwa ze strony Rosji
- 35% środków krajowych musi zostać przeznaczone na cele klimatyczne, przy jednoczesnym utworzeniu Europejskiego Funduszu na rzecz Konkurencyjności.
- Korolec podkreślił pilną potrzebę opracowania przez Polskę strategicznego planu dla czystych sektorów przemysłu w celu zabezpieczenia finansowania z nowego Funduszu.
- Odkryj dodatkowe aktualności biznesowe na Businessinsider.com.pl
Szymon Majewski, Business Insider Polska: Pomimo zapewnień Komisji Europejskiej o uproszczeniu Wieloletnich Ram Finansowych na lata 2028–2034, ich proponowana konstrukcja wydaje się skomplikowana. Jakie mechanizmy mają na celu przyspieszenie zielonej transformacji Europy?
Marcin Korolec, prezes Green Economy Institute: Kontekst jest kluczowy. Obecne ramy na lata 2021–2027 zostały opracowane w zupełnie innej epoce. Od tego czasu zmagaliśmy się z pandemią, inwazją Rosji na Ukrainę, kryzysami środowiskowymi, dominacją Chin w sektorze czystych technologii, a nawet napięciami handlowymi ze Stanami Zjednoczonymi. Jednocześnie Europa stoi w obliczu presji, by wzmocnić swoją niezależność obronną. Czynniki te wymagają adaptacyjnej polityki. Reakcja Komisji na takie zmiany jest godna pochwały. Priorytety obejmują obecnie wzmocnienie obrony UE przed potencjalną agresją ze strony Rosji i zwiększenie odporności gospodarczej na globalnych rywali. Obciążenia finansowe, takie jak spłata długów w ramach Planu Odbudowy po pandemii COVID-19, dodatkowo komplikują sytuację.
Strategiczny imperatyw Polski: coś więcej niż gwarantowane finansowanie
W zakresie działań na rzecz klimatu, fundusze spójności w ramach ram na lata 2028–2034 będą zgodne z zasadami Krajowego Planu Odbudowy. Państwa członkowskie muszą przedstawić plany reform, aby uzyskać dostęp do alokacji, przy czym 35% budżetów krajowych jest przeznaczone na cele klimatyczne. Odrębnie, Europejski Fundusz na rzecz Konkurencyjności, z budżetem w wysokości 70 miliardów euro, będzie koncentrował się na dekarbonizacji przemysłu. Przewiduję dodatkowe środki budżetowe na bezpieczeństwo i odporność, aby również wspierać przedsięwzięcia z zakresu zielonych technologii.
Co kluczowe, Fundusz Konkurencyjności będzie zarządzany centralnie w drodze przetargu, z pominięciem sztywnych kwot krajowych. Polska musi opracować strategię przemysłową, która będzie uwzględniać ramy prawne i priorytety gospodarcze, aby skutecznie ubiegać się o te środki. Niezbędne jest opracowanie spójnego planu rozwoju czystych technologii – wspieranego reformami pomocy państwa i zobowiązaniami do współinwestowania. Wymaga to innowacyjności w kształtowaniu polityki, w przeciwieństwie do dotychczasowych podejść.
Konkurencja o fundusze na rzecz konkurencyjności: test wizji
Rozważmy hipotetyczną sytuację: polska publiczno-prywatna huta stali ekologicznej konkuruje z konkurentami z Włoch lub Szwecji o wsparcie z Funduszu. Czy sukces zależałby od synergii strategii rządowo-biznesowych?
Dokładnie. Zwycięstwo w przetargach wymaga nie tylko konkurencyjnych ofert, ale także gwarancji długoterminowej rentowności. Inwestycje muszą przynosić zrównoważony wzrost, a nie krótkoterminowe zyski, po których następuje stagnacja.
Czy niewystarczające przygotowanie może pozostawić Polskę w tyle, jeśli rywale zdobędą większe udziały w Funduszu?
To ryzyko podkreśla pilną potrzebę planowania strategicznego już teraz. W związku z trwającymi od 2,5 roku negocjacjami budżetowymi, Polska musi przystąpić do rozmów z jasną wizją. Ponadpartyjny konsensus jest niezbędny dla zapewnienia ciągłości strategii poza cyklami politycznymi. Dostosowanie celów negocjacyjnych do realnej mapy drogowej dla czystego przemysłu jest nie do negocjacji.
Czy projekty dekarbonizacyjne mogą stracić priorytet na rzecz inicjatyw obronnych, kosmicznych lub cyfrowych?
Choć bezpośrednie finansowanie klimatu pozostaje w tyle za innymi sektorami, kryteria ekologiczne będą przenikać wszystkie inwestycje UE. Normy niskoemisyjne będą w coraz większym stopniu decydować o konkurencyjności gospodarczej w różnych branżach.
Projekt nie uwzględnia Funduszu Sprawiedliwej Transformacji po 2027 roku. Czy może to zaszkodzić polskim regionom górniczym?
Negocjacje pozostają płynne. Polska może zabiegać o finansowanie transformacji w ramach nowych ram. Konkursy w ramach Funduszu Konkurencyjności mogłyby przynieść korzyści regionom górniczym poprzez projekty tworzące miejsca pracy. Sukces zależy od jakości wniosków, a nie od gwarantowanych alokacji.
Jednakże zlikwidowany Fundusz wspierał przekwalifikowanie i małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP), w przeciwieństwie do Funduszu na rzecz Konkurencyjności, który skupiał się na szerokiej działalności.
To prawda, ale projekty przemysłowe mogą generować lokalne zatrudnienie. Zmienione priorytety Europy odzwierciedlają egzystencjalne zagrożenia dla konkurencyjności i bezpieczeństwa. Przekierowanie funduszy na sektory strategiczne ma na celu ochronę dobrobytu i wartości demokratycznych.
Wyłączenie ETS2 z dochodów budżetowych wywołało spekulacje na temat opóźnień. Co o tym sądzisz?
Projekt Komisji wymienia dochody z ETS jako potencjalne źródła dochodów UE, proponując alokację 30% do budżetu centralnego. Rozróżnienia terminologiczne między ETS1/2 wydają się semantyczne – oba podlegają tej samej dyrektywie emisyjnej. Polska może znacząco skorzystać na powiązanym Funduszu Klimatyczno-Społecznym, pod warunkiem, że strategicznie przeznaczymy zatrzymane dochody z ETS2 (70% udziału krajowego) na modernizację budynków i transportu. Wcześniejsze nadużycia dochodów z ETS nie powinny się powtórzyć.
Efektywne wykorzystanie przychodów z ETS może zwiększyć skuteczność wykorzystania Funduszu na rzecz Konkurencyjności.
Zgadza się. Strategiczne reinwestowanie pozwala uniknąć nadmiernego polegania na alokacjach Ministerstwa Finansów.
Rolnicy martwią się o zmniejszenie finansowania WPR. Jakie jest Twoje zdanie?
Bezpośrednie płatności do hektara pozostają stabilne, ale programy uzupełniające wymagają obecnie współfinansowania krajowego (15–30%). Może to skomplikować planowanie budżetu, wymuszając koordynację międzyresortową. Debaty prawdopodobnie nasilą się podczas negocjacji.
W jaki sposób będą rozwiązywane kwestie adaptacji do zmian klimatu i odnowy środowiska naturalnego?
Eurobarometr wskazuje na rosnące obawy społeczne dotyczące klimatu. Chociaż nie istnieje oddzielny fundusz adaptacyjny, budżety na rzecz odporności obejmują działania klimatyczne. Plany krajowe prawdopodobnie będą priorytetowo traktować projekty odbudowy, odzwierciedlające potrzeby społeczne.
Dziękujemy za lekturę. Bądź na bieżąco! Obserwuj nas w Google News.
Źródło
