Warszawa, 7 kwietnia 2021 r. Pałac Staszica w Warszawie, siedziba Polskiej Akademii Nauk. PAP/Radek Pietruszka
Odpowiedzialność dyrektora instytutu musi być ściśle powiązana ze swobodą podejmowania decyzji, ułatwiając proaktywne zaangażowanie w ramach prawnych ram, co podkreślili dyrektorzy instytutów PAN w swoim oświadczeniu dotyczącym proponowanej nowelizacji ustawy o PAN.
Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego dokonuje obecnie rewizji ustawy regulującej działalność Polskiej Akademii Nauk. Na 26 marca zaplanowano spotkanie z udziałem kierownictwa ministerstwa i przedstawicieli akademii, w tym prezydium, personelu i dyrektorów instytutów. Nadzór nad instytutami pozostaje tematem debat. Prezydium PAN sugeruje, aby akademia nadzorowała tę funkcję, podczas gdy alternatywna propozycja zakłada powierzenie nadzoru Ministerstwu Nauki.
Dyrektorzy instytutów naukowych Polskiej Akademii Nauk wyrazili sprzeciw wobec propozycji przedstawionych przez prezesa Polskiej Akademii Nauk. Dokument ten został rozpowszechniony przez Forum Akademickie.
„Dyrektorzy instytutów głęboko wierzą, że prawna, finansowa i badawcza autonomia instytutów naukowych PAN jest nie tylko kamieniem węgielnym ich osiągnięć, ale ma również kluczowe znaczenie dla zachowania strategicznej różnorodności w polskiej społeczności naukowej i akademickiej oraz dla wzmocnienia pozycji polskiej nauki na arenie międzynarodowej. Aby zoptymalizować funkcje akademii, niezbędna jest dogłębna ocena obecnej dynamiki między korporacją a instytutami. Dyrektorzy opowiadają się za modelem reform opartym na partnerstwie i konsultacjach; koncentracja na układzie nadzorca-nadzorca może wywołać konflikty, które mogą utrudnić postęp naukowy akademii”, stwierdza stanowisko Zgromadzenia Dyrektorów Instytutów Naukowych PAN, które pełni funkcję grupy doradczej Prezydium PAN.
Dyrektorzy zauważyli ponadto, że „partnerstwo nie wyklucza nadzoru, ponieważ instytuty podlegają różnym mechanizmom kontrolnym – Ministerstwu Nauki i Szkolnictwa Wyższego w kwestiach finansowych oraz akademii w kwestiach finansowych i merytorycznych”.
Jak wskazali dyrektorzy, „organem nadzorującym obecnie działalność instytutu jest Rada Naukowa, która gwarantuje udział członków z Polskiej Akademii Nauk”. „Korporacja dysponuje również dodatkowymi instrumentami autorytatywnymi, takimi jak: merytoryczny nadzór Rady Kuratorów, zatwierdzanie statutu, wybór komisji konkursowej na dyrektora, mianowanie dyrektora i ustalanie jego wynagrodzenia, uprawnienie do odwołania dyrektora, zatwierdzanie rocznych sprawozdań instytutu, zgoda na zbycie aktywów trwałych, audyt, a także możliwość reorganizacji i likwidacji. Nadzór nie powinien jednak stać się substytutem zarządzania” – czytamy.
Według dyrektorów instytutu „odpowiedzialność dyrektora za instytut musi odpowiadać swobodzie podejmowania decyzji, promując zwinne działanie w ramach parametrów dyktowanych przez prawo”.
W oświadczeniu wskazano również, że projekt ustawy złożony przez Prezesa Polskiej Akademii Nauk „stanowi poważne ryzyko dla jedności Polskiej Akademii Nauk”.
Dyrektorzy podkreślili znaczenie swojego zgromadzenia, które obecnie podlega statutowi akademii (w przeciwieństwie do ustawy) i działa jako organ doradczy Prezydium Polskiej Akademii Nauk. „Dyrektorzy zdecydowanie opowiadają się za przyznaniem Zgromadzeniu Dyrektorów statusu organu Akademii i wyposażeniem go w niezbędne kompetencje. Biorąc pod uwagę szeroki zakres wyzwań, przed którymi stoją instytuty, Zgromadzenie Dyrektorów powinno być upoważnione do reprezentowania ich zbiorowych interesów za pośrednictwem swojego Prezydium i Przewodniczącego”, czytamy.
Dyrektorzy apelują również o zwiększenie ich zaangażowania w organy decyzyjne akademii.
Jeśli chodzi o finansowanie, podkreślają znaczenie kilku punktów: utrzymanie bezpośredniego finansowania z Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego; zapewnienie przejrzystych, zorientowanych na jakość i stabilnych zasad przyznawania dotacji przy jednoczesnym wzmocnieniu systemu grantowego, a także sprawiedliwego dostępu do zasobów finansowych wraz z uniwersytetami, „w tym zaprzestanie przedłużającego się okresu nieuzasadnionego niedofinansowania instytutów”.
Jednocześnie dyrektorzy wyrazili chęć zaangażowania się w dyskusje na temat ustawy o Polskiej Akademii Nauk, przewidując możliwość „demokratycznej i merytorycznej debaty”. „Tylko inicjatywa reformy opracowana w ten sposób, po zatwierdzeniu przez Zgromadzenie Ogólne Polskiej Akademii Nauk i Zgromadzenie Dyrektorów, może być uznana za „społecznościową”” – podsumowali.
Nauka w Polsce, Agnieszka Kliks-Pudlik (PAP)
acp/ pasek/ lm/
