Warszawa, 7 kwietnia 2021 r. Pałac Staszica w Warszawie, siedziba Polskiej Akademii Nauk. PAP/Radek Pietruszka
Odpowiedzialność dyrektora za instytut musi współistnieć ze swobodą podejmowania decyzji, ułatwiając podejmowanie działań wyprzedzających w ramach parametrów określonych prawem – podkreślili dyrektorzy instytutów PAN w swoim oświadczeniu, odnosząc się do trwających zmian w ustawie o PAN.
Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego jest w trakcie rewizji ustawy o Polskiej Akademii Nauk. Spotkanie z kierownictwem ministerstwa i przedstawicielami akademii, w tym prezydium, personelem i dyrektorami instytutów, zaplanowano na 26 marca. Kwestia regulacji nadzoru nad instytutami pozostaje kwestią sporną. Prezydium PAN opowiada się za tym, aby korporacja akademii zarządzała tym nadzorem; alternatywną propozycją jest przeniesienie go pod Ministerstwo Nauki.
Dyrektorzy instytutów naukowych Polskiej Akademii Nauk wyrazili swój sprzeciw wobec propozycji przedstawionych przez prezesa Polskiej Akademii Nauk. Dokument ten został opublikowany przez Forum Akademickie.
„Dyrektorzy instytutów głęboko wierzą, że prawna, finansowa i badawcza autonomia instytutów naukowych PAN jest nie tylko fundamentalna dla ich osiągnięć, ale ma również kluczowe znaczenie dla zachowania strategicznej różnorodności społeczności naukowej i akademickiej w Polsce, a także dla wzmocnienia pozycji polskiej nauki na arenie międzynarodowej. Aby usprawnić działalność akademii, konieczna jest dogłębna ocena obecnych relacji między korporacją a instytutami. Dyrektorzy instytutów sugerują, że model reformy oparty na współpracy i konsultacjach jest właściwym podejściem, ponieważ skupienie się wyłącznie na dynamice nadzorca-nadzorca może prowadzić do konfliktów, które mogą utrudniać rozwój zdolności naukowych akademii” – stwierdza stanowisko Zgromadzenia Dyrektorów Instytutów Naukowych PAN, które pełni funkcję organu doradczego Prezydium PAN.
Dyrektorzy zauważyli ponadto, że „partnerstwo nie neguje potrzeby nadzoru, a instytuty podlegają różnym mechanizmom kontroli – Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego nadzoruje aspekty finansowe, podczas gdy akademia nadzoruje zarówno kwestie finansowe, jak i merytoryczne”.
Jak przypomnieli dyrektorzy, „podmiotem odpowiedzialnym za bieżący nadzór nad działalnością instytutu jest Rada Naukowa, w której gwarantowany jest udział członków Polskiej Akademii Nauk”. „Korporacja dysponuje również dodatkowymi narzędziami autorytatywnymi, które obejmują: merytoryczny nadzór Rady Kuratorów, zatwierdzenie statutu, wybór komisji konkursowej na dyrektora, mianowanie dyrektora i ustalanie jego wynagrodzenia, uprawnienie do odwołania dyrektora, zatwierdzanie rocznych sprawozdań instytutu, zgodę na zbycie aktywów trwałych, audyt oraz zdolność do reorganizacji i likwidacji. Jednak nadzór nie powinien stać się substytutem zarządzania”, stwierdzono.
Według dyrektorów instytutu „odpowiedzialność dyrektora za instytut musi współistnieć ze swobodą podejmowania decyzji, umożliwiając zwinne działania w ramach prawnych ram”.
W stanowisku zauważono, że projekt ustawy przedstawiony przez Prezesa Polskiej Akademii Nauk „stanowi poważne ryzyko dla jedności Polskiej Akademii Nauk”.
Dyrektorzy podkreślili również znaczenie swojego zgromadzenia, które obecnie podlega przepisom statutu akademii (nie ustawy) i działa jako organ doradczy Prezydium Polskiej Akademii Nauk. „Dyrektorzy zdecydowanie opowiadają się za przyznaniem Zgromadzeniu Dyrektorów statusu organu Akademii i wyposażeniem go w odpowiednie kompetencje. Biorąc pod uwagę szerokie spektrum wyzwań, z jakimi borykają się instytuty, Zgromadzenie Dyrektorów powinno być upoważnione do reprezentowania ich zbiorowych interesów za pośrednictwem swojego Prezydium i Przewodniczącego” – stwierdzono.
Dyrektorzy dążą również do zwiększenia swojego zaangażowania w struktury decyzyjne akademii.
W kwestiach finansowania podkreślają kilka punktów: utrzymanie bezpośredniego finansowania z Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego; ustanowienie przejrzystych, zorientowanych na jakość i stabilnych zasad przyznawania dotacji przy jednoczesnym rozwijaniu systemu grantowego, a także zapewnienie równego dostępu do środków finansowych w porównaniu z uniwersytetami, „w tym położenie kresu przedłużającemu się okresowi nieuzasadnionego niedofinansowania instytutów”.
Jednocześnie dyrektorzy wyrazili chęć zaangażowania się w dyskusje dotyczące ustawy o Polskiej Akademii Nauk, przewidując możliwość „przeprowadzenia demokratycznej i merytorycznej debaty”. „Tylko inicjatywa reformy opracowana w ten sposób, po uzyskaniu zgody Zgromadzenia Ogólnego Polskiej Akademii Nauk i Zgromadzenia Dyrektorów, może zostać uznana za „społecznościową”” – podsumowali.
Nauka w Polsce, Agnieszka Kliks-Pudlik (PAP)
acp/ pasek/ lm/
