Dolina Atiko; Ogólny widok miejsca El Curaca. Źródło: prof. Józefa Szykulskiego
Archeolodzy z Uniwersytetu Wrocławskiego odkryli cmentarz zawierający szczątki 24 osób, głównie kobiet i dzieci, w południowym Peru. Obrażenia zaobserwowane u zmarłych sugerują, że zginęli podczas najazdu prawie tysiąc lat temu.
Eksperci z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego zakończyli kolejny sezon wykopalisk na stanowisku El Curaca, położonym na końcowym odcinku doliny rzeki Atico w południowym Peru. „To stanowisko wielu kultur, które stopniowo eksplorujemy od 2022 roku” – powiedział w wywiadzie dla PAP prof. Józef Szykulski, kierownik projektu z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego i profesor honorowy Universidad Católica de Santa María w Arequipie.
W niedawno zakończonym okresie wykopalisk archeolodzy odkryli między innymi cmentarz ze szczątkami 24 osób, głównie kobiet i dzieci, pochowanych w całunach i otoczonych różnymi darami. Antropologiczne oceny kości potwierdziły, że osoby te nie zmarły z przyczyn naturalnych. Świadczą o tym liczne urazy czaszki i klatki piersiowej, które były bezpośrednimi przyczynami śmierci każdej osoby.
„Natknęliśmy się na miejsce pochówku osób zabitych podczas nalotu. Każda czaszka odzyskana z tego miejsca wykazuje znaczne uszkodzenia, będące wynikiem uderzeń zadanych albo pałką z miedzianą głowicą w kształcie gwiazdy, albo pałką z kulistą kamienną głowicą” – zauważył korespondent PAP.
Naukowcy wysuwają hipotezę, że morderstwa zostały dokonane przez grupę, która zaatakowała obóz. Jednak prawdopodobne jest, że najeźdźcy zostali pokonani, co skłoniło ocalałych członków społeczności do pochowania swoich bliskich po zwycięskiej bitwie.
„Wniosek ten potwierdza fakt, że zmarli byli chowani z szacunkiem, owinięci w wełniane lub bawełniane całuny i otoczeni darami grobowymi, a doły grobowe, w których znajdowały się ciała, były otoczone kamiennym murem” – wyjaśnia prof. Józef Szykulski.
W grobach archeolodzy znaleźli narzędzia z kości i kamienia, ozdoby, tekstylia i fragmenty ceramiki, które wszystkie są powiązane z kulturą Chuquibamba (Aruni). Epicentrum tej kultury znajduje się w kotlinie Majes, na południe od Atico.
O tym, że w tym rejonie rozegrała się poważna bitwa, świadczy również odkrycie licznych miedzianych toporów, gwiaździstych głowic maczug, a także wspomnianych wcześniej kamiennych głowic maczug w kształcie kuli, znalezionych w El Curaca.
Badacz zakłada, że wydarzenia te mogły mieć miejsce w okresie gwałtownych wstrząsów politycznych i migracji, które miały miejsce od XI w. n.e.
Podczas badań na stanowisku El Curaca w dolinie Atico archeolodzy z Uniwersytetu Wrocławskiego i Universidad Catolica de Santa Maria w Arequipie odkryli również strukturę przypominającą okrągłą studnię, ze ścianami i dnem wyłożonym kamieniami połączonymi glinianą zaprawą. Wewnątrz znaleźli 29 pochówków dzieci i kobiet, ułożonych w kilku warstwach.
„Nie znaleziono żadnych dowodów wskazujących na to, że te osoby spotkał gwałtowny koniec. Można założyć, że jest to zbiorowy grób należący do jednej dużej rodziny lub klanu, społeczności, która konsekwentnie chowała swoich zmarłych w tym miejscu przez okres 40-50 lat. Datowanie tych grobów na XIV wiek wskazuje, że pochodzą one z V-VI wieku. Przedmioty odkryte w wyposażeniu grobowym obejmują przedmioty związane z wczesnymi społecznościami rolniczymi regionu, a także te z kultury Nazca, która rozwinęła się dalej na północ i której wpływy sięgały do doliny Atico. Zmarłych pochowano z misternie tkanymi tkaninami w stylu Nazca, kulami z wielobarwnych nici, wrzecionami, a także wisiorkami z ludzkimi twarzami i wisiorkami rzeźbionymi z półszlachetnych kamieni przedstawiającymi pełne postacie” – wyjaśnił prof. Szykulski.
Podczas badań w Atico Valley badacze zauważyli niezwykle wysoką liczbę pochówków dzieci, nawet w przypadku cmentarzysk przedkolumbijskich. Jest dobrze znanym faktem, że w społeczeństwach przedkolumbijskich tylko około połowa dzieci przeżywała swoje wczesne lata. Jednak w tym przypadku wskaźnik śmiertelności był znacznie wyższy.
„Możliwe, że przyczyną tak wysokiej śmiertelności wśród niemowląt i małych dzieci było zanieczyszczenie środowiska. Ważne jest, aby pamiętać, że w górnych rejonach zlewni Atico znajdują się złoża miedzi i złota, które zawierają również wysoce toksyczny arsen. Jego przedostanie się do wód gruntowych i rzeki Atico mogło poważnie wpłynąć na zdrowie społeczności zamieszkującej ten obszar. Analizy laboratoryjne zlecone w Peru pod koniec kwietnia pomogą wyjaśnić zasadność tej hipotezy” – zauważył badacz.
Projekt Atico jest realizowany przez Uniwersytet Wrocławski w ramach grantu przyznanego przez Narodowe Centrum Nauki (Opus21).
Nauka w Polsce, Ewelina Krajczyńska-Wujec (PAP)
ekr/ zan/ lm/
