Warszawa, 18 czerwca 2025 r. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Andrzej Duda. Zdjęcie: PAP/Piotr Nowak
We wtorek prezydent Andrzej Duda oświadczył, że sprzeciwia się ustawie o rozwiązaniu Akademii Kopernikańskiej i Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. „Nie mogę tolerować ataków na polskie instytucje akademickie” – oświadczył Duda w wywiadzie dla Telewizji Republika.
W komunikacie na oficjalnej stronie internetowej prezydenta potwierdzono: „Zgodnie z artykułem 122, ust. 5 Konstytucji RP z 1997 r., prezydent Andrzej Duda odmówił zatwierdzenia ustawy z dnia 25 lipca 2025 r. o rozwiązaniu Akademii Kopernikańskiej i Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, zwracając ustawę Sejmowi do dalszego rozpatrzenia”.
Podczas wystąpienia telewizyjnego Duda wyjaśnił, że proponowane zamknięcie Akademii Kopernikańskiej stanowi „próbę demontażu instytucji stworzonej w celu upamiętnienia spuścizny Kopernika, mającej na celu wspieranie globalnej współpracy w dyscyplinach honorujących rewolucyjny wkład polskiego astronoma w naukę”.
Do zdarzenia doszło po zatwierdzeniu przez parlament w ubiegły piątek poprawek do ustawy o rozwiązaniu parlamentu, które następnie przekazano głowie państwa.
Utworzone z inicjatywy prezydenta Dudy na mocy ustawy o Akademii Kopernikańskiej z 28 kwietnia 2022 roku, instytucje te spotkały się ze sprzeciwem organizacji akademickich, w tym Konferencji Rektorów i Polskiej Akademii Nauk. Krytycy argumentowali, że powielają one istniejące obowiązki instytucjonalne.
Przedstawiciele Ministerstwa Nauki podkreślali podczas debat legislacyjnych, że AK i SGMK powstały pomimo jednomyślnej dezaprobaty środowisk akademickich. Obawy dotyczyły nieefektywności operacyjnej, nadmiernych obciążeń finansowych i dublowania istniejących instytucji naukowych, takich jak Polska Akademia Nauk.
W swoim orędziu sejmowym Duda odniósł się do swojego pierwotnego projektu legislacyjnego: „Moja inicjatywa z 2022 roku miała na celu stworzenie współczesnej instytucji badawczej, która uhonoruje Mikołaja Kopernika w 550. rocznicę jego urodzin. Akademia jest trwałym hołdem Polski dla tego naukowego wizjonera”.
Podkreślił cel Akademii jako „postępowej jednostki naukowej, której celem jest podniesienie pozycji polskich badań naukowych na świecie”. Jej cele obejmowały poprawę mierzalnych wskaźników, takich jak rankingi międzynarodowe, cytowania naukowe, prestiż wydarzeń naukowych i komercjalizacja badań.
Prezydent zauważył, że istniejącym systemom akademickim brakuje mechanizmów umożliwiających internacjonalizację i poprawę konkurencyjności, stwierdzając: „Ustawa o Akademii Kopernikańskiej miała na celu stymulowanie transformacyjnych zmian poprzez innowacyjne podejścia uzupełniające istniejące struktury finansowania”.
Duda podkreślił rolę Akademii w promowaniu konkurencji między naukowcami podejmującymi ambitne projekty badawcze, a nie zastępowaniu obecnych systemów grantowych.
Odnosząc się do kwestii utworzenia Szkoły Głównej im. Mikołaja Kopernika na mocy tych samych przepisów z 2022 r., Duda odrzucił argumenty o rozwiązaniu szkoły, uznając je za powtórzenie początkowych twierdzeń opozycji o redukowalności instytucji.
Twierdził, że nie upłynęło wystarczająco dużo czasu na należytą ocenę skuteczności tych instytucji, nazywając likwidację przedwczesną i motywowaną politycznie, a nie opartą na faktach.
Podkreślając przepisy przejściowe zawarte w pierwotnym akcie, Duda skrytykował pochopną próbę rozwiązania przed upływem ustalonych terminów, odrzucając krytykę nieskuteczności operacyjnej jako zbyt niejasną.
Prezydent odrzucił oskarżenia dotyczące kosztów administracyjnych, wskazując na fakt, że w Akademii jest zaledwie dziesięć etatów i podkreślając cięcia w finansowaniu przekraczające 50% w 2024 r., które sparaliżowały działalność uczelni i wypłatę dotacji.
„Oskarżanie tych instytucji o nieskuteczność po drastycznym ograniczeniu ich zasobów jest przejawem głębokiej hipokryzji” – stwierdził Duda.
Kończąc swoje oświadczenie, Duda potępił „celowe podważanie i publiczne znieważanie legalnie ustanowionych instytucji”, potwierdzając, że nie popiera ich przedwczesnego rozwiązania bez obiektywnej analizy. (PAP)
agt/
