Fot. Adobe Stock
W rozpoczynającym się roku edukacyjnym 2025/26 zaczną obowiązywać drobne, lecz istotne dla otoczenia regulacje, takie jak wprowadzenie e-legitymacji studenckich czy raportowanie inwestycji jedynie powyżej kwoty 100 tys. zł. Na te fundamentalne i nowelizację tzw. ustawy Gowina przyjdzie jednak jeszcze zaczekać.
Dodatkowo, uczelnie wciąż odczuwają skutki wdrożonych latem, podczas trwającej rekrutacji, nowych przepisów odnoszących się do rekrutacji na studia obcokrajowców.
Kilka poprawek prawnych jest realizowanych w ramach prac zespołu deregulacyjnego. Jedną z nich jest ta zatwierdzona przez prezydenta pod koniec sierpnia, która dotyczy zgłaszania przez jednostki edukacji wyższej (np. uniwersytety czy instytuty PAN) do systemu POL-on inwestycji tylko powyżej 100 tys. zł. Zamiarem jest redukcja biurokracji, ponieważ dotychczasowy wymóg umieszczania w systemie danych o wszelkich inwestycjach, niezależnie od ich wartości, był postrzegany przez środowisko akademickie za czasochłonny i kłopotliwy.
Co więcej, już od 1 października uczelnie będą wystawiać e-legitymacje studenckie w formie dokumentu elektronicznego w aplikacji mObywatel, a wariant w postaci karty będzie osiągalny na wniosek studenta. Społeczność akademicka przychylnie ocenia te zmiany, wskazując zwłaszcza na ułatwienie życia codziennego oraz oszczędności powiązane z rezygnacją z drukowania plastikowych kart.
Natomiast od września obowiązują również nowe regulacje dotyczące zmian w zakresie kształcenia na kierunku lekarskim, stomatologicznym i położnictwie, które odnoszą się do standardu tego kształcenia m.in. ustalenia liczebności grup czy zmian wymiaru zajęć prowadzonych w symulowanych warunkach klinicznych.
Z kolei istotną modyfikacją, której rezultaty uczelnie wciąż rejestrują, było wejście w życie na początku lipca nowych przepisów dotyczących przyjmowania cudzoziemców na studia w Polsce i wydawania im wiz – w ramach tzw. specustawy wizowej.
Zgodnie ze zmienionymi zapisami zagraniczni kandydaci na studia w Polsce muszą obecnie posiadać świadectwo ukończenia szkoły średniej oraz certyfikat znajomości języka nauczania na poziomie minimum B2. Nie dotyczy to obcokrajowców, którzy zakończyli edukację w którymś z krajów UE i OECD oraz w Ukrainie i Chinach, z którymi Polska zawarła umowy.
Dodatkowo, uczelnie nie mogą już samodzielnie weryfikować poziomu znajomości języka wykładowego u obcokrajowców ubiegających się o studia – ci muszą dostarczyć państwowy certyfikat na poziomie B2 i wyższym. To również okazało się problematyczne ze względu na odległe terminy egzaminów państwowych. Właśnie dlatego Narodowa Agencja Wymiany Akademickiej (NAWA) dołączyła egzamin na poziomie B2 z języka polskiego w swojej listopadowej sesji z innymi poziomami (początkowo sesję dla poziomu B2 planowano na połowę lutego).
W gruncie rzeczy, już sama data wywołała konsternację, ponieważ zmiany weszły w trakcie trwania procesu rekrutacji, który zwykle rozpoczyna się w czerwcu. W związku z czym część kandydatów obejmował stary tryb (bez weryfikacji znajomości języka polskiego), część – przejściowy (weryfikacja, ale przez uczelnię), a część – nowy (weryfikacja poprzez certyfikat państwowy lub inny wskazany w przepisach dokument).
Przedstawiciele uczelni zauważali, że nowe regulacje stały się przyczyną stresu dla wielu osób – zarówno pracowników, jak i kandydatów. W pewnym momencie – kiedy minister nauki jeszcze nie wydał rozporządzenia precyzującego, jakie rodzaje dokumentów miałyby potwierdzać znajomość języka – Konferencja Rektorów Akademickich Szkół Polskich (KRASP) wskazywała wręcz na wywoływanie paraliżu procesu rekrutacji.
Nowe regulacje w kwestii obcokrajowców wprowadziły również m.in. limity. I tak, aktualnie liczba cudzoziemców przyjmowanych w danej uczelni w danym roku akademickim nie może przekroczyć 50 proc. łącznej liczby studentów tej uczelni.
Ponadto, od 1 lipca Narodowa Agencja Wymiany Akademickiej (NAWA) stała się jedynym podmiotem odpowiedzialnym za wydawanie indywidualnych informacji o zagranicznych świadectwach i dyplomach. Wcześniej takie uprawnienia miał kurator oświaty.
Wśród regulacji, nad którymi pracuje ministerstwo nauki, a które mają wejść w życie w bieżącym roku akademickim, można wymienić: wprowadzenie możliwości elastycznego zarządzania funduszami na stypendia rektora oraz możliwość finansowania przez uczelnie ze środków budżetu państwa działań związanych ze wsparciem osób niepełnosprawnych w procesie rekrutacji i edukacji na studiach podyplomowych. Zgodnie z zapowiedziami obie te zmiany mają obowiązywać od 2026 roku.
Doktoranci szczególnie oczekują na możliwość otrzymania zapomogi w trudnej sytuacji materialnej, możliwość zawieszenia kształcenia z powodów innych niż rodzicielstwo oraz wprowadzenie e-legitymacji doktoranckich (czyli tych w wersji cyfrowej). Prace nad tymi kwestiami są w trakcie. Z kolei z myślą o studentach trwają prace m.in. nad modyfikacją systemu stypendialnego.
Społeczność naukowa czeka jednak przede wszystkim na reformę systemu edukacji wyższej i nowelizację ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, tzw. ustawy Gowina. Ponowne prace rozpoczęły się wraz z przywróceniem Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w 2024 roku i objęciem funkcji ministra przez Dariusza Wieczorka, który jednak pod koniec ub.r. zrezygnował ze stanowiska. Następnie kierownictwo nad resortem przejął Marcin Kulasek, który w celu opracowania projektu nowelizacji powołał zespół złożony z przedstawicieli środowiska akademickiego i naukowego.
Żywym w środowisku tematem jest również praca nad nowymi regułami ewaluacji, czyli oceny aktywności naukowej. Skutkiem jest przydzielanie podmiotom kategorii naukowych, co wpływa również na możliwości prowadzenia szkół doktorskich i kształcenia doktorantów. W sierpniu wiceministra nauki Karolina Zioło-Pużuk powiedziała PAP, że zarys rozporządzenia dotyczącego ewaluacji naukowej ma być gotowy późną jesienią.
Nauka w Polsce, Agnieszka Kliks-Pudlik (PAP)
akp/ agt/ mow/
