Dolina Atiko; Ogólny widok miejsca El Curaca. Źródło: prof. Józefa Szykulskiego
Archeolodzy z Uniwersytetu Wrocławskiego dokonali znaczącego odkrycia w południowym Peru, odkopując cmentarz zawierający szczątki 24 osób, głównie kobiet i dzieci. Obrażenia zaobserwowane u zmarłych sugerują, że zginęli podczas najazdu prawie tysiąc lat temu.
Zespół z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego zakończył kolejny sezon wykopalisk na stanowisku El Curaca, położonym na końcowym odcinku doliny rzeki Atico w południowym Peru. „To wieloetniczne miejsce, które stopniowo badamy od 2022 roku” – powiedział w wywiadzie dla PAP prof. Józef Szykulski, kierownik projektu z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego i profesor honorowy Universidad Católica de Santa María w Arequipie.
W niedawno zakończonym sezonie wykopaliskowym archeolodzy odkryli kilka znaczących znalezisk, w tym cmentarz ze szczątkami 24 osób, głównie kobiet i dzieci, pochowanych w całunach obok różnych ofiar. Antropologiczne oceny kości potwierdziły, że osoby te nie zmarły z przyczyn naturalnych. Świadczą o tym liczne obrażenia czaszki i klatki piersiowej, które były głównymi przyczynami śmierci wszystkich badanych.
„Natknęliśmy się na miejsce pochówku osób zabitych podczas nalotu. Każda odkryta tu czaszka wykazuje znaczny uraz, będący wynikiem uderzeń zadanych albo pałką z miedzianą głowicą w kształcie gwiazdy, albo kulistą kamienną pałką” – zauważył przedstawiciel PAP.
Naukowcy teoretyzują, że morderstwa zostały dokonane przez grupę, która zaatakowała osadę. Jednak napastnicy prawdopodobnie ponieśli porażkę, ponieważ ocalali członkowie społeczności pochowali swoich bliskich po zwycięskiej bitwie.
„Wniosek ten wzmacnia fakt, że zmarli byli chowani z szacunkiem, owinięci w wełniane lub bawełniane całuny i otoczeni darami grobowymi, a doły grobowe otoczone były kamiennym murem” – wyjaśnia prof. Józef Szykulski.
W grobach odkryto artefakty, takie jak narzędzia z kości i kamienia, ozdoby, tekstylia i fragmenty ceramiki, które uważa się za powiązane z kulturą Chuquibamba (Aruni). Epicentrum tej kultury znajduje się w kotlinie Majes, położonej na południe od Atico.
O poważnej bitwie świadczy również odkrycie w El Curaca licznych miedzianych toporów, gwiaździstych głowic maczug i wspomnianych wcześniej kulistych kamiennych głowic maczug.
Badacz zakłada, że opisane wydarzenia mogły mieć miejsce w okresie gwałtownych wstrząsów politycznych i migracji, które miały miejsce od XI w. n.e.
Podczas prac na stanowisku El Curaca w dolinie Atico archeolodzy z Uniwersytetu Wrocławskiego i Universidad Catolica de Santa Maria w Arequipie odkryli również okrągłą strukturę przypominającą studnię ze ścianami i podstawą zbudowaną z kamieni, połączonych zaprawą glinianą. Wewnątrz znajdowało się 29 pochówków dzieci i kobiet, ułożonych w wielu warstwach.
„Nie znaleziono żadnych wskazówek sugerujących, że te osoby zginęły gwałtowną śmiercią. Można założyć, że jest to zbiorowy grób członków jednej rozległej rodziny lub klanu, którzy chowali swoich zmarłych w tym samym miejscu przez 40-50 lat. Datowanie pochówku na XIV wiek sugeruje, że pochodzi on z V-VI wieku. Artefakty znalezione w przedmiotach grobowych obejmują przedmioty związane z wczesnymi społecznościami rolniczymi tego obszaru, a także wpływy kultury Nazca, która rozwinęła się dalej na północ i wpłynęła na dolinę Atico. Zmarłych pochowano z misternie tkanymi tkaninami w stylu Nazca, kulami wielobarwnych nici, wrzecionami, a także wisiorkami przedstawiającymi ludzkie twarze i wisiorkami z półszlachetnych kamieni przypominającymi pełne postacie” – zauważył prof. Szykulski.
Podczas badań prowadzonych w Dolinie Atico badacze zauważyli niezwykle wysoką liczbę pochówków dzieci, nawet według standardów przedkolumbijskich. Wiadomo, że w społeczeństwach przedkolumbijskich co najwyżej jedno na dwoje dzieci przeżywało wczesne lata. Jednak w tym przypadku wskaźnik śmiertelności wydaje się być znacznie wyższy.
„Nie można wykluczyć, że skażenie środowiska przyczyniło się do podwyższonej śmiertelności niemowląt i małych dzieci. Ważne jest, aby pamiętać, że górna część zlewni Atico zawiera złoża miedzi i złota, które również zawierają wysoce toksyczny arsen. Jego przedostanie się do wód gruntowych i rzeki Atico mogło poważnie wpłynąć na zdrowie lokalnej społeczności. Badania laboratoryjne zlecone w Peru pod koniec kwietnia pomogą wyjaśnić zasadność tej hipotezy” – wyjaśnił badacz.
Projekt Atico jest realizowany przez Uniwersytet Wrocławski w ramach grantu Narodowego Centrum Nauki (Opus21).
Nauka w Polsce, Ewelina Krajczyńska-Wujec (PAP)
ekr/ zan/ lm/
