Fot. Adobe Stock
CA im. M. Kopernika PAN napotkało poważne trudności finansowe. Wynika to z przymusu uiszczenia ok. 4 milionów złotych zadośćuczynienia za nieautoryzowane użytkowanie terenu, na którym umiejscowiony jest instytut. Ministerstwo Edukacji i Nauki sygnalizuje, że nie może brać na siebie zobowiązań cywilnoprawnych placówek.
Zgodnie z wiążącym orzeczeniem sądu CA im. M. Kopernika zostało zobligowane do wypłaty blisko 4 mln zł tytułem rekompensaty za długotrwałe, bezumowne korzystanie z gruntu, na którym od końca lat 70. znajduje się jego siedziba przy ul. Bartyckiej w Warszawie.
W odpowiedzi na zapytanie PAP o ustosunkowanie się do problemów CAMK Ministerstwo Edukacji i Nauki poinformowało, że jest świadome położenia finansowego CAMK. „Kwestia ta została gruntownie przeanalizowana, zarówno pod względem prawnym, jak i finansowym. Ministerstwo szukało możliwych rozwiązań w ramach obowiązujących regulacji. Niestety, w świetle obecnego stanu prawnego nie ma podstaw do udzielenia pomocy finansowej w zakresie obowiązków cywilnoprawnych instytutu PAN, który jako autonomiczny podmiot prawny prowadzi własną gospodarkę finansową i odpowiada za swoje długi” – napisano w komunikacie ministerstwa.
Geneza kłopotów CAMK sięga lat 70. PAN otrzymywała wówczas w darowiźnie od władz państwowych pałace, nieruchomości czy działki, których stan prawny bywał nieuregulowany. Obecnie dawni posiadacze dochodzą swoich praw majątkowych w sądach i zdarza się, że wygrywają te sprawy.
Takie obszary przypadły właśnie CAMK PAN, wraz z sąsiadującym z nim CBK PAN. Ich tereny przy ul. Bartyckiej w Warszawie są podzielone na szereg działek, ułożonych nieco po skosie względem ul. Bartyckiej. Były one na przemian własnością Skarbu Państwa i osób prywatnych, wpisanych do rejestrów wieczystych.
Zgodnie z prawomocnym wyrokiem sądu instytut został zmuszony do zapłaty prawie 4 mln zł tytułem odszkodowania za wieloletnie, nieautoryzowane używanie działki, na której od końca lat 70. zlokalizowana jest jego siedziba przy ul. Bartyckiej.
Zarząd instytutu wyjaśnia, że przez niemal cztery dekady w księgach wieczystych jako właściciel nieruchomości widniał Skarb Państwa, a Polska Akademia Nauk miała prawo użytkowania wieczystego. Dopiero w 2007 roku – po sądowej korekcie wpisów na bazie orzeczeń z lat 70. – wyszło na jaw, że część terenu została nabyta przez zasiedzenie przez osoby fizyczne, co doprowadziło do sytuacji, w której instytut, działając w dobrej wierze, znalazł się formalnie na obcym gruncie.
W sierpniu 2025 r. CAMK PAN zawarł porozumienie z właścicielką gruntów, rozkładając spłatę na dwie transze: 1,95 mln zł do końca września 2025 r. i ponad 2 mln zł do końca czerwca 2026 r.
Pierwsza transza w wysokości prawie 2 mln zł została już uregulowana kosztem – jak podało centrum – środków pierwotnie przeznaczonych na finansowanie badań naukowych, co poważnie uszczupliło bieżącą działalność badawczą instytutu.
CAMK PAN ostrzega, że ten kryzys bezpośrednio zagraża realizacji dwóch zasadniczych, międzynarodowych projektów: ERC Synergy Grant „UniverScale” (14 mln euro) i Teaming for Excellence „Astrocent Plus” (30 mln euro), w ramach którego powstaje nowoczesny ośrodek astrofizyki cząstek.
„O problemie od miesięcy zawiadamiano Ministerstwo Edukacji i Nauki, Kancelarię Prezesa Rady Ministrów – jako organ nadzorujący Polską Akademię Nauk – oraz kierownictwo PAN. Mimo licznych próśb i przedstawienia szczegółowej dokumentacji instytut nie otrzymał jakiejkolwiek pomocy finansowej” – czytamy na witrynie centrum.
W oświadczeniu przekazanym w czwartek PAP MNiSW zaznaczyło, że „nie robi prognoz co do sytuacji finansowej poszczególnych instytutów PAN”. „CAMK PAN pozostaje jednostką o wysokiej renomie naukowej, realizującą projekty o znaczeniu globalnym, co jest zauważane i doceniane. Ministerstwo popiera rozwój nauki w Polsce w ramach dostępnych narzędzi, jednak nie może przejmować obowiązków cywilnoprawnych instytutów” – zakomunikował resort.
„Z ogromnym zawodem i głębokim zniechęceniem przyjmujemy fakt, że w tak kluczowej dla polskiej nauki sprawie państwo polskie chroni się literą prawa – prawa, które samo ustanawia. Pomimo że ministerstwo zdawało sobie sprawę z problemu od dawna, nie stworzyło efektywnych mechanizmów, które mogłyby zapobiec obecnej sytuacji. Jest to w jaskrawej sprzeczności z deklarowanym wsparciem dla instytucji naukowych o fundamentalnym znaczeniu dla rozwoju polskiej nauki oraz jej międzynarodowej pozycji” – oznajmili przedstawiciele CAMK na swojej stronie internetowej.
„Instytut, który od dziesięcioleci buduje renomę polskiej nauki na arenie międzynarodowej, teraz musi ratować się na własną rękę, regulując zobowiązania powstałe w konsekwencji błędów, za które nie ponosi żadnej odpowiedzialności” – ubolewają przedstawiciele instytutu. I apelują do władz o wsparcie w rozwiązaniu tej kwestii.
Centrum Astronomiczne im. Mikołaja Kopernika Polskiej Akademii Nauk to czołowy polski instytut naukowy w dziedzinie astronomii i astrofizyki. W obecnym kształcie funkcjonuje od 1978 roku. Prowadzone są tu badania obserwacyjne i teoretyczne z zakresu m.in. astrofizyki gwiazd, układów gwiazd oraz materii okołogwiazdowej, fizyki materii zwartej, poszukiwania egzoplanet, detekcja fal grawitacyjnych.
Ludwika Tomala (PAP)
lt/ agt/ mhr/
