Polskie prawo dopuszcza możliwość zatrudniania pracowników na podstawie umów cywilnoprawnych, czyli w praktyce umowy o dzieło i umowy zlecenia. Czy jest to opłacalne dla pracownika? Co warto wiedzieć, przed podpisaniem takiej umowy?
/Bartłomiej Magierowski /East News
Spis treści:
Jak działa umowa o dzieło?
Umowa o dzieło zobowiązuje osobę przyjmującą zlecenie do wykonania określonego w umowie obowiązku/szeregu obowiązków, które prowadzą do powstania dzieła. Ważna uwaga: nie musi być to konkretna rzecz materialna. Po stronie osoby zlecającej jest ustalenie i wypłacenie wynagrodzenia.
Co istotne, w umowie nie może znajdować się nakaz wykonywania dzieła w konkretnym miejscu czy czasie oraz umowa ta nie wiąże stosunkiem podległości osoby wykonującej zlecenie względem zlecającego.
Dlaczego? Ponieważ wyznaczenie miejsca i czasu pracy oraz określenie stosunków służbowych (pracownik-pracodawca) jest charakterystyczne dla umowy o pracę. Jeśli zatem umowa o dzieło obejmuje takie kwestie, nie powinna być zawarta w tej formie.
Z punktu widzenia prawnego, umowa o dzieło jest umową rezultatu. Może dotyczyć zarówno dzieł materialnych, jak np. wykonanie zestawu mebli do kuchni, jak i niematerialnych, np. przeprowadzenia serii spotkań autorskich. W tym przypadku liczy się rezultat, a nie miejsce czy czas jego osiągania.
Składki ZUS a umowa o dzieło
Z punktu widzenia pracownika ważną informacją jest, że umowa o dzieło nie stanowi samodzielnego tytułu do ubezpieczenia społecznego czy zdrowotnego. Dlatego osoba zarabiająca na podstawie takiej umowy nie ma prawa do ubezpieczenia chorobowego, rentowego, emerytalnego, zdrowotnego czy wypadkowego.
Jest jednak wyjątek. Jeśli umowa o dzieło jest zawarta z pracownikiem, który jest zatrudniony u tego samego pracodawcy na umowie o pracę, od umowy o dzieło również należy odprowadzać wszystkie składki, bez składek ZUS.
Od 2021 roku każda umowa o dzieło powinna zostać zgłoszona do ZUS. To warunek konieczny, który ma zadanie przeciwdziałać nadużyciom, które często towarzyszyły umowom cywilnoprawnym.
Podatek dochodowy a umowa o dzieło
Wypłacanie wynagrodzenia z tytułu umowy o dzieło powinno być udokumentowane rachunkiem, który jest załącznikiem do umowy.
To dokument, który pozwala pracodawcy rozliczyć wynagrodzenie osoby wykonującej dzieło. Wraz z nastąpieniem zakończenia roku podatkowego pracodawca powinien złożyć deklarację o podatku dochodowym na formularzu PIT 8AR.
Czy warto pracować na umowę o dzieło?
Jak wielu przypadkach – to zależy. Umowa o dzieło jest opłacalnym rozwiązaniem, jeśli specyfika pracy danej osoby tego wymaga. Do takich grup zalicza się np. artystów, dziennikarzy, osoby prowadzące działalność naukową czy wykonującą dodatkowe prace poza pracą na etat.
Jednak należy mieć świadomość, że jeśli jedynym źródłem uzyskiwania dochodu są umowy o dzieło, z ich tytułu nie są odprowadzane składki emerytalne. Dlatego osoba zarabiająca wyłącznie w ten sposób nie będzie mogła liczyć na emeryturę w starszym wieku.
Istnieje jednak możliwość samodzielnego odprowadzania składek do ZUS, a okres taki wlicza się do okresu składkowego (zatem w przyszłości będzie uwzględniany przy wyliczaniu wysokości emerytury). Oczywiście można także oszczędzać w ramach różnych narzędzi, takich jak emerytalne fundusze emerytalne.
Umowa o dzieło wielu osobom może wydawać się szczególnie atrakcyjna ze względu na fakt, że „na rękę” otrzymuje się znacznie więcej niż w przypadku wykonania tego samego obowiązku w ramach umowy o pracę. To jednak dość krótkowzroczne spojrzenie: taki zysk jest możliwy ze względu na fakt, że od wynagrodzenia nie są odliczane składki nie tylko na emeryturę, ale także ubezpieczenia społeczne. Osoba pozostająca na umowie o dzieło nie jest zatem objęta świadczeniami NFZ, co może okazać się szczególnie dotkliwe, gdy konieczna będzie hospitalizacja, przeprowadzenie zabiegu czy operacji.
Zastanawiając się nad wyborem umowy, w oparciu o którą będziemy wykonywać swoją pracę, warto uwzględnić wszystkie za i przeciw i nie kierować się jedynie chwilowym zyskiem.
KO
