Urząd ds. Cudzoziemców (Urząd ds. Cudzoziemców) mierzy się z gwałtownym wzrostem liczby wniosków o ochronę międzynarodową w Polsce, głównie od obywateli Ukrainy i Białorusi. Obawy związane z poborem do wojska i dążeniem do uzyskania przyspieszonego pozwolenia na pobyt napędzają ten trend, który Urząd potępia jako nadużycie protokołów azylowych. 
Dlaczego Ukraińcy decydują się na uzyskanie statusu ochronnego w Polsce zamiast otrzymania statusu uchodźcy lub zezwolenia na pobyt w czasie wojny?
Izabela Kacprzak
Znaczny wzrost liczby wniosków o ochronę międzynarodową składanych przez Ukraińców utrzymuje się od ubiegłego roku. Dane Urzędu ds. Cudzoziemców nie wskazują na spadek liczby wniosków. Do końca czerwca 8500 osób ubiegało się o azyl w Polsce. Jakub Dudziak, rzecznik Urzędu, zauważył, że Ukraińcy i Białorusini stanowili około 77% wnioskodawców: 5000 Ukraińców, 1600 Białorusinów i 400 Rosjan. W pierwszej połowie roku władze rozpatrzyły 5300 spraw, zatwierdzając 2800 wniosków – 1500 Ukraińców, 1000 Białorusinów i 60 Etiopczyków. Odmowy dotyczyły 1000 wnioskodawców (500 Ukraińców, 130 Rosjan, 70 Białorusinów), a 1500 spraw zostało umorzonych, głównie przez Ukraińców, Etiopczyków i Tadżyków.
5 tysięcy
Wnioski o azyl złożone przez Ukraińców w Polsce w tym roku
Obawy związane z mobilizacją i cele rezydencyjne napędzają wnioski, twierdzą eksperci prawni
Dlaczego Ukraińcy omijają status uchodźcy z czasów wojny i specjalne przepisy o pobycie, zapewniające dostęp do rynku pracy, opieki zdrowotnej i usług socjalnych? Obecne przepisy pozwalają Ukraińcom pozostać, chyba że uznają ich za zagrożenie dla bezpieczeństwa.
Jakub Dudziak wyjaśnia, że wielu wnioskodawców postrzega procedury ochrony międzynarodowej jako przyspieszoną ścieżkę do legalnego pobytu. Podkreśla rosnące obawy dotyczące promowania tej metody przez doradców prawnych. „Takie praktyki wykorzystują polskie ramy ochrony i narażają na ryzyko przyszły status prawny lub potencjalną repatriację” – ostrzega.
Wielu mężczyzn ubiegających się o ochronę wojskową powołuje się na obawy związane z mobilizacją, jednak Dudziak wyjaśnia: „Unikanie obowiązków wojskowych zazwyczaj nie kwalifikuje do otrzymania statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej”.
Skoki w rozpatrywaniu wniosków obciążają zasoby urzędów i zwiększają koszty wsparcia w zakresie mieszkań, opieki zdrowotnej i świadczeń w trakcie ich rozpatrywania (wnioskodawcy nie mogą podjąć pracy). Proponowane zmiany legislacyjne mają na celu wyeliminowanie kar za opóźnienie w rozpatrywaniu wniosków, aby zapobiec wypłacie odszkodowań. Zmiany te są częścią rządowego projektu złożonego w Sejmie.
Ministerstwo Spraw Wewnętrznych zauważa: „Pomimo tymczasowej ochrony i dostosowanych rozwiązań w zakresie pobytu dla Ukraińców, liczba wniosków o ochronę międzynarodową nadal rośnie”.
Rosnąca liczba przypadków utrudnia przeprowadzanie dokładnych ocen mających na celu ustalenie kwalifikowalności do statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej, zwłaszcza w przypadku osób stwarzających zagrożenie dla bezpieczeństwa – podkreślono w projekcie.
Sześciomiesięczny okres rozpatrywania wniosków nie jest wystarczający do przeprowadzenia kontroli bezpieczeństwa, w tym w przypadku ryzyka terroryzmu
Chociaż termin rozpatrzenia wniosku wynosi sześć miesięcy, złożone sprawy wydłużają ten termin. Odmowy skutkują długimi odwołaniami: najpierw do Rady ds. Uchodźców, następnie do sądów wojewódzkich, a potencjalnie do Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Aby uporać się z zaległościami, rząd proponuje wstrzymanie terminów przetwarzania, usunięcie powiadomień o terminach i zniesienie kar pieniężnych za opóźnienia proceduralne.
Jak oceniane są sprawy? — Wnioski oceniane są na podstawie aktualnych danych dotyczących bezpieczeństwa Ukrainy, środków państwowych mających na celu ochronę ludności cywilnej oraz dostępu do praw i usług obywatelskich — mówi Dudziak.
Ukraińcom z bezpiecznych regionów odmówiono azylu?
Kto spotyka się z odmową? Urząd informuje o stabilnych warunkach w niektórych częściach Ukrainy: funkcjonujące usługi, handel, transport i swobodny przepływ osób. Większość wnioskodawców powołuje się na okoliczności, które zostały już uwzględnione w istniejących programach ochrony. Urząd uznaje te roszczenia za sprzeczne z rzeczywistymi potrzebami w zakresie ochrony.
Sytuacja na froncie w 1245. dniu wojny
Tymczasowy pobyt Ukraińców z powodu wojny był wielokrotnie przedłużany. Status uchodźcy, przyznany przez Urząd, umożliwia wjazd do UE i uzyskanie obywatelstwa polskiego po dwóch latach. Kontrole na granicy z Niemcami ujawniają, że wielu Ukraińców posiadających jedynie polskie zezwolenia jest deportowanych, co podkreśla wartość statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej.
