Adobe Stock
Prawie jedna trzecia Polaków (32%) jest zdania, że ludzie współistnieli z dinozaurami, podczas gdy prawie dwie piąte (38%) nie akceptuje tezy, że współcześni ludzie wyewoluowali z wcześniejszych gatunków zwierząt, jak wynika z badania Eurobarometru opublikowanego w lutym.
Pod koniec września i na początku października ubiegłego roku oceniano postawy Europejczyków wobec nauki i technologii. Mieszkańcy krajów europejskich zostali poproszeni o zadeklarowanie, czy uważają konkretne stwierdzenia za prawdziwe czy fałszywe. Opcja odpowiedzi obejmowała: Nie wiem.
Według 32% Polaków twierdzenie, że ludzie żyli obok dinozaurów jest prawdziwe (co jest nieprawdą). Stanowi to wzrost o 4 punkty procentowe w porównaniu z badaniem z 2021 r. Z kolei 65% ankietowanych Polaków uznało to stwierdzenie za fałszywe (co stanowi wzrost o 7 punktów procentowych). Odpowiedź „nie wiem” zaznaczyło 3% respondentów, co jest wynikiem o 11 punktów procentowych niższym niż w poprzednim badaniu.
Dla porównania, 23% respondentów z krajów Unii Europejskiej uważa, że ludzie żyli w epoce dinozaurów, podczas gdy 68% uważa to stwierdzenie za fałszywe. Odpowiedź „nie wiem” udzieliło 9% ankietowanych obywateli UE.
58% Polaków potwierdza prawdziwość stwierdzenia, że współcześni ludzie pochodzą od wcześniejszych gatunków zwierząt (wzrost o 6 punktów procentowych w porównaniu z poprzednim badaniem; co jest stwierdzeniem prawdziwym). Tymczasem 38% odrzuca to stwierdzenie (wzrost o 2 punkty procentowe). Odpowiedź „nie wiem” wskazało 4% (spadek o 8 punktów procentowych).
Spośród mieszkańców UE 67% uważa, że to stwierdzenie jest prawdziwe, podczas gdy 27% się z nim nie zgadza. „Nie wiem” to odpowiedź 6%.
Natalia Gruenpeter z Centrum Analiz Dezinformacji NASK poinformowała PAP, że w dobie powszechnego dostępu do Internetu i rosnącego znaczenia otwartej komunikacji naukowej, twierdzenie, że brakuje dostępu do wiedzy, jest nieprawdziwe. „Dostęp jest, ale obok wiarygodnych źródeł informacji są i takie, które rozpowszechniają fałszywe treści i kwestionują osiągnięcia naukowe. Potrafią skutecznie przykuć uwagę internautów poprzez uproszczone wyjaśnienia, stosowanie kontrowersji i sensacyjnego języka lub obwinianie innych za złożone sytuacje” – zauważyła.
Obywatele Europy, w tym Polacy, zostali również poproszeni o wyrażenie swoich poglądów na temat stwierdzeń takich jak: „liczba ludności na świecie przekroczyła obecnie 10 miliardów” (fałsz), „wirusy zostały stworzone w laboratoriach rządowych, aby kontrolować nasze wolności” (fałsz), „antybiotyki eliminują wirusy tak samo jak bakterie” (fałsz), „lek na raka istnieje, ale jest ukrywany dla korzyści komercyjnych” (fałsz), „tlen, którym oddychamy, jest produkowany przez rośliny” (prawda) oraz „zmiany klimatyczne są spowodowane przede wszystkim naturalnymi cyklami, a nie działalnością człowieka” (fałsz).
Gruenpeter podkreśliła, że nie można lekceważyć wpływu dezinformacji na wiedzę i przekonania respondentów. „Jest to szczególnie widoczne w przypadku twierdzeń przypominających teorie spiskowe dotyczące zdrowia i twierdzeń o przyczynach zmiany klimatu” – stwierdziła.
Ekspert zwrócił uwagę, że te dwa obszary są często błędnie przedstawiane w infosferze.
„Dezinformacyjne narracje na temat zdrowia konsekwentnie sugerują działania szkodliwe dla obywateli, ukrywanie „ważnych faktów” lub oskarżenia wobec rządów, instytucji medycznych i firm farmaceutycznych. Zauważyła, że w kwestiach klimatycznych kwestionowana jest nie tylko rola działalności człowieka w obserwowanych zmianach, ale także skutki dwutlenku węgla i ocieplenia w ogóle”.
Gruenpeter stwierdził, że medycyna i klimat to dwie dziedziny nauki, które są ściśle powiązane z naszym codziennym życiem. „Nieustannie jesteśmy świadkami tego, jak odkrycia i postępy badaczy przekładają się na konkretne rozwiązania: produkty, usługi, technologie, zalecenia, standardy lub polityki publiczne” – dodał ekspert.
Europejczyków poproszono o odpowiedź na stwierdzenie: „nauka i technologia sprawiają, że nasze życie jest łatwiejsze, zdrowsze i wygodniejsze”.
16% ankietowanych Polaków w pełni się z tym zgadza (o 6 punktów procentowych mniej niż w badaniu z 2021 r.). 53% raczej się zgadza (wzrost o 1 punkt procentowy). Ani się zgadza, ani się nie zgadza – 21% (wzrost o 4 punkty procentowe). 7% raczej się nie zgadza (bez zmian), a 2% zupełnie się nie zgadza (wzrost o 2 punkty procentowe). Odpowiedzi „nie wiem” udzieliło 1% uczestników (o 1 punkt procentowy mniej).
Oznacza to, że łącznie 69% ankietowanych Polaków zgodziło się z tym stwierdzeniem (spadek o 5 punktów procentowych), podczas gdy 9% się z nim nie zgodziło (wzrost o 2 punkty procentowe).
54% ankietowanych Polaków zgodziło się ze stwierdzeniem, że sztuczna inteligencja wykorzystywana w nauce wpłynie na postęp odkryć, które pomogą nam stawić czoła poważnym wyzwaniom, takim jak zmiana klimatu i poważne choroby. W tej grupie 5% w pełni się zgodziło, podczas gdy 49% „raczej się zgadza”. 12% się nie zgodziło, a 31% odpowiedziało: ani się zgadzam, ani się nie zgadzam.
Badanie Eurobarometru „Wiedza i postawy Europejczyków wobec nauki i techniki” przeprowadzono we wrześniu i październiku 2024 r. (PAP)
wiem/ jann/ pl/
