Adobe Stock
Coraz większa liczba Polaków inwestuje w kryptowaluty, a niektóre osoby wykazują zachowania zbliżone do kompulsywnego hazardu, co potwierdzają najnowsze badania Instytutu Psychiatrii i Neurologii zlecone przez Narodowe Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom.
Badanie przeprowadzone wśród 1000 inwestorów wykazało, że 31% z nich wykazywało wzorce klasyfikowane jako problematyczne – charakteryzujące się zmniejszoną kontrolą nad zarządzaniem czasem, decyzjami finansowymi i regulacją emocji. Co ciekawe, 28% uczestników wykazywało również oznaki zgodne z problemami związanymi z hazardem.
Dr Michał Bujalski, socjolog i współautor badania z Instytutu Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego, podkreślił, że zachowania te korelują z krótkimi okresami inwestycji, podwyższonym ryzykiem i psychologicznymi czynnikami typowymi dla gier opartych na przypadku — w tym zachowaniem polegającym na gonieniu za stratą, tendencją do poszukiwania dreszczyku emocji i podejmowaniem ryzyka po niepowodzeniach.
– Choć inwestowanie zasadniczo różni się od hazardu, niektóre praktyki spekulacyjne celowo wykorzystują mechanizmy przypominające te stosowane w kasynie, aby zwiększyć zaangażowanie użytkownika za pomocą bodźców emocjonalnych – wyjaśnia badacz.
Podkreślił także wpływ technologii — nowoczesne platformy transakcyjne działają nieprzerwanie, wykorzystując algorytmy śledzące zachowania, które dostosowują oferty, aby utrzymywać użytkowników w dłuższym stanie oczekiwania i pobudzenia psychologicznego.
– Całodobowy dostęp do rynku, gwałtowne wahania cen i perspektywy szybkich zysków sprawiają, że kryptowaluty mogą wywoływać uzależnienie podobne do tego, jakie występuje w ruletce czy zakładach sportowych – zauważył dr Bujalski.
Typowy profil polskiego inwestora problematycznego to 30-40-letni mężczyzna z wykształceniem wyższym, wykazujący impulsywne cechy i skłonność do poszukiwania mocnych wrażeń, często jednocześnie radzący sobie z izolacją, stresem i lękiem.
„Nasze odkrycia ujawniają niemal identyczne psychologiczne podstawy między kompulsywnym handlem kryptowalutami a hazardem. Ten trend wykracza poza ekonomię, zakorzeniony w czynnikach społecznych i kulturowych, wzmacnianych przez współczesne mity o natychmiastowym bogactwie i sukcesie opartym na ryzyku” – dodał dr Bujalski.
Globalny poziom posiadania kryptowalut wzrósł o około 34% w latach 2023–2024, przekraczając 560 milionów użytkowników. W Polsce 94% dorosłych rozpoznaje kryptowaluty, a 11,7% deklaruje ich posiadanie (PIE, 2023).
Polskie badanie łączyło analizę jakościową (sześć grup fokusowych, N=48) z badaniami ilościowymi (N=1000 inwestorów w wieku 18–50 lat). Wyniki wykazały intensywne zaangażowanie: 21% handlowało kryptowalutami co tydzień, 5% prowadziło transakcje codziennie, a 31% monitorowało ceny każdego dnia.
Jednocześnie 86,5% respondentów brało udział w grach hazardowych, głównie zakładach online i grach loteryjnych.
Problematyczne zachowania inwestycyjne mogą potencjalnie dotyczyć 31% użytkowników kryptowalut, przy czym 90% z nich spełnia kryteria zachowań hazardowych wysokiego ryzyka.
„Nasze dane potwierdzają, że rynki kryptowalut nie są wyłącznie centrami rozwoju finansowego. Dla wielu przekształcają się w ekosystemy sprzyjające uzależnieniom, które mają istotne konsekwencje dla zdrowia psychicznego” – podkreślił dr Bujalski.
Badacz opowiada się za uznaniem kompulsywnego handlu kryptowalutami za rozwijające się uzależnienie behawioralne, wymagające edukacji profilaktycznej, kampanii uświadamiających i interwencji terapeutycznych w celu ograniczenia jego wpływu na życie osobiste i społeczeństwo.
Mira Suchodolska (PAP)
mir/ jann/ lm/
