Zdjęcie: Adobe Stock
Naukowcy w Polsce poczynili postępy w wyjaśnianiu zagadkowego związku między niskim poziomem lipoproteiny (a) obecnej we krwi a zwiększonym ryzykiem zachorowania na cukrzycę typu 2. Podczas gdy liczne badania obserwacyjne od dawna wskazują na ten związek, mechanizmy leżące u jego podstaw nie zostały jeszcze wyjaśnione.
„ Lipoproteina (a) jest cząsteczką od wielu lat powiązaną z występowaniem chorób układu krążenia. Ponadto w literaturze naukowej pojawiły się wcześniejsze doniesienia z badań epidemiologicznych wskazujące, że jej poziom jest znacznie niższy u osób z cukrzycą typu 2. Naukowcy na całym świecie starają się wyjaśnić to zjawisko i potwierdzić, czy istnieje związek przyczynowo-skutkowy między tymi zjawiskami. Jak dotąd jednak nikomu nie udało się tego definitywnie ustalić” – stwierdził w rozmowie z PAP dr Mateusz Lejawa z Wydziału Nauk Medycznych w Zabrzu, Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach, jeden ze współautorów odkrycia.
Wraz z grupą badaczy z Polski, Włoch i Szwajcarii badał związek między genetycznie przewidywanymi poziomami insuliny a stężeniem krążącej lipoproteiny (a) – Lp(a) we krwi. Zastosowali metodę znaną jako Mendelian Randomization (MR). To stosunkowo rzadkie podejście statystyczne w Polsce jest wykorzystywane w badaniach epidemiologicznych do oceny związków przyczynowo-skutkowych między ekspozycjami (takimi jak czynniki ryzyka) a wynikami zdrowotnymi (takimi jak choroby).
„W badaniach obserwacyjnych trudno jest ustalić, czy konkretny czynnik ryzyka rzeczywiście powoduje chorobę, ponieważ na wyniki mogą wpływać inne zmienne lub odwrotna przyczynowość. Randomizowane badania kliniczne są najbardziej wiarygodnym sposobem wykazania przyczynowości; mogą być jednak kosztowne, czasochłonne, a nawet nieetyczne” – wyjaśnił dr Lejewa.
„MR zapewnia alternatywną metodę, wykorzystując losowe i niezależne dziedziczenie wariantów genetycznych do oceny przyczynowych skutków czynników ryzyka na zdrowie. To podejście minimalizuje wpływ zmiennych zakłócających i zmniejsza ryzyko odwrotnej przyczynowości. Jeśli konkretne warianty genetyczne związane z poziomem czynnika ryzyka są również powiązane z chorobą, przedstawia to przekonujące dowody na związek przyczynowy” – dodał.
Naukowcy wykorzystali rozległe repozytorium danych genetycznych do sporządzenia listy wariantów genetycznych, które wykazały silną korelację z poziomami insuliny i Lp(a).
Wykazali, że podwyższone poziomy insuliny, czyli hiperinsulinemia, mogą prowadzić do obniżonych poziomów Lp(a). Dzieje się tak, ponieważ insulina biologicznie hamuje ekspresję genu odpowiedzialnego za kodowanie apolipoproteiny(a), krytycznego składnika Lp(a). W konsekwencji produkcja apolipoproteiny(a) zmniejsza się, co prowadzi do zmniejszenia syntezy Lp(a).
„W stanie przedcukrzycowym tkanki organizmu wykazują zmniejszoną wrażliwość na ten hormon, co skutkuje jego nadmierną produkcją. Zatem hiperinsulinemia, która występuje podczas postępu cukrzycy typu 2, oferuje przynajmniej częściowe wyjaśnienie odwrotnej zależności, którą naukowcy obserwowali od dawna” – zauważył autor badania, którego wyniki opublikowano w czasopiśmie Cardiovascular Diabetology (https://doi.org/10.1186/s12933-024-02389-7).
Odkrycie polskiego zespołu ma znaczące implikacje, ponieważ niektórzy eksperci zastanawiali się, czy leki zaprojektowane w celu obniżenia poziomu Lp(a) u pacjentów z zaburzeniami lipidowymi mogą nieświadomie zwiększać ryzyko zachorowania na cukrzycę. „Wysokie poziomy Lp(a) zwiększają ryzyko różnych chorób układu krążenia, takich jak nadciśnienie, zawały serca i udary, co skłania lekarzy do dążenia do ich redukcji. Mogą jednak pojawić się obawy dotyczące potencjalnych skutków takiego leczenia na rozwój cukrzycy” – zauważyli autorzy publikacji.
Jednakże, ponieważ ustalono, że związek przyczynowo-skutkowy między tymi dwoma zjawiskami funkcjonuje na zupełnie innym poziomie, obawy te okazały się bezpodstawne.
Autor badania zaleca również, aby rutynowe badanie poziomu Lp(a) stało się standardową praktyką. Obecnie takie badania są zlecane i przeprowadzane stosunkowo rzadko. „W Polsce ten temat jest bardzo pomijany. Niezbędna jest zmiana tego stanu rzeczy, abyśmy mogli dokładnie ocenić ryzyko zaburzeń lipidowych w naszej populacji” – podkreślił.
Nauka w Polsce, Katarzyna Czechowicz (PAP)
kapać/ zan/
