Należy zastanowić się nad przebudowaniem programu 800 plus. Zmianie powinna ulec proporcja między wysokością tego świadczenia a zasiłków z tytułu ubóstwa – stwierdził Dominik Owczarek z Instytutu Spraw Publicznych. Zaznaczył, że program nadal powinien być powszechny, ale też waloryzowany.
W październiku do Sejmu wpłynęło sprawozdanie Rady Ministrów z realizacji ustawy o 500 plus na przestrzeni 7 lat (2016-2023). Z rządowej analizy wynika, że wprowadzenie świadczenia wychowawczego miało „zdecydowany wpływ” na ograniczenie ubóstwa wśród dzieci, jednak został on w pewnym stopniu zniwelowany przez wzrost inflacji w latach 2022-2023. Rząd podkreślił, że podniesienie kwoty świadczenia z 500 do 800 zł na dziecko miało na celu przeciwdziałanie skutkom tego wzrostu. Efekty tej zmiany mają być widoczne w 2024 r.
Rząd wskazał jednak w sprawozdaniu, że program Rodzina 500 plus miał bardzo ograniczony wpływ na dzietność: prawdopodobnie przyczynił się jedynie do niewielkiego wzrostu urodzeń w pierwszych latach po wprowadzeniu świadczenia.
Czytaj również: Rząd przyznał to po raz pierwszy. „Klęska” >>>
"Trudno oczekiwać, by jeden instrument znacząco wpłynął na odwrócenie niekorzystnych trendów
Dominik Owczarek z Instytutu Spraw Publicznych przyznał w rozmowie z PAP, że założenia demograficzne programu nie zostały zrealizowane, ale jednocześnie trudno oczekiwać, by jeden instrument znacząco wpłynął na odwrócenie niekorzystnych trendów.
– Trzeba sobie wyraźnie powiedzieć, że kwestia wzrostu dzietności nie ma charakteru jednoczynnikowego. Jeden program nie jest w stanie odwrócić trendu demograficznego, należy raczej mówić o całym pakiecie polityki społecznej, który może wywołać określony efekt – stwierdził Owczarek.
Według niego to dobry moment, by powołać zespół ekspercki, który przeprowadzi pogłębioną ewaluację tego programu. – Należy zastanowić się nad jego przebudowaniem. Same świadczenia rodzinne o charakterze pieniężnym, takie jak 800 plus, zdominowały politykę rodzinną, a wydaje się, że inne kraje postawiły raczej na podnoszenie jakości usług publicznych i zwiększenie do nich dostępności – wskazał Owczarek.
Wymienił tu m.in. budowę żłobków i przedszkoli oraz podnoszenie standardów usług opiekuńczych. Zdaniem eksperta takie działania przyczyniają się do niwelowania nierówności kulturowo-społecznych.
"Zmianie powinna ulec proporcja między wysokością świadczenia wychowawczego a wysokością zasiłków"
Ekspert zaznaczył, że analizując ten program, nie można nie wspomnieć o jego znaczącym wpływie na ograniczenie ubóstwa wśród dzieci, szczególnie na samym początku jego funkcjonowania. – Po wprowadzeniu programu 500 plus obserwowaliśmy wyraźny spadek ubóstwa, szczególnie w grupie rodzin wielodzietnych. Tego nie można kwestionować. Jednak w związku z kryzysem inflacyjnym realna wartość świadczenia spadła. Poziom ubóstwa skrajnego wśród dzieci w 2023 roku był zbliżony do tego z 2015 roku – zauważył Owczarek.
Zwrócił uwagę, że problem ten został częściowo rozwiązany podniesieniem 500 plus do 800 zł od 1 stycznia 2024 r. – Można zakładać, że w obecnym, 2024 roku poziom ubóstwa skrajnego wśród dzieci będzie mniejszy niż w poprzednim – powiedział ekspert.
Przyznał jednocześnie, że niepokojące są plany rządu, by w kolejnych latach nie waloryzować wysokości świadczenia wychowawczego. – W zależności od poziomu inflacji i poziomu rozwoju gospodarczego, będzie to miało bezpośrednie przełożenie na ponowny wzrost ubóstwa wśród dzieci – ocenił Owczarek.
Podkreślił, że powszechne świadczenie wychowawcze, takie jak 800 plus jest standardem w wielu krajach europejskich. – U nas ten program jest jednak stosunkowo hojniejszy. W dodatku proporcje pomiędzy wysokością świadczenia wychowawczego a innymi instrumentami polityki rodzinnej są zaburzone na korzyść 800 plus. Jest ono po prostu wyraźnie wyższe w porównaniu do innych świadczeń, które uzależnione są od progów dochodowych – powiedział Owczarek.
800 plus a zasiłki rodzinne
Wskazał, że np. przy trójce dzieci suma świadczeń 800 plus wynosi 2400 zł, tymczasem zasiłki rodzinne kształtują się na poziomie od 95 do 135 zł.
– Fakt, że 800 plus jest świadczeniem powszechnym, jest dobrym rozwiązaniem. Jestem też za jego systematyczną waloryzacją. Natomiast zmianie powinna ulec proporcja między wysokością świadczenia wychowawczego a wysokością zasiłków z tytułu ubóstwa – powiedział Owczarek.
Zasiłek rodzinny
Obecnie kryterium dochodowe uprawniające do zasiłku rodzinnego i specjalnego zasiłku opiekuńczego wynosi 674 zł, a w przypadku gdy członkiem rodziny jest dziecko legitymujące się orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o umiarkowanym albo o znacznym stopniu niepełnosprawności – 764 zł.
Wysokość tego zasiłku wynosi miesięcznie: 95 zł na dziecko w wieku do ukończenia 5 roku życia; 124 zł na dziecko w wieku powyżej 5 roku życia do ukończenia 18 roku życia; 135,00 zł na dziecko w wieku powyżej 18 roku życia do ukończenia 24 roku życia.
Najnowszy raport EAPN Polska (Poverty Watch) na temat ubóstwa pokazał, że w 2023 r. skrajna bieda wśród dzieci wzrosła z 5,7 proc. do 7,6 proc. To oznacza, że 522 tys. dzieci żyło poniżej minimalnej granicy egzystencji
