ADHD, czyli zespół deficytu uwagi i nadpobudliwości ruchowej, jest otoczone szeregiem nieporozumień. Sporo osób utożsamia je z dziećmi, które nie mogą ustać w bezruchu, z brakiem karności, nieładem, a nawet opieszałością. A jednak to zaburzenie neurorozwojowe, które dotyczy również osoby dorosłe – w tym coraz powszechniej rozpoznawane panie. O tym, jak w rzeczywistości wygląda egzystencja z ADHD i czym jest neuroróżnorodność, relacjonuje psycholog i mentorka kompetencji interpersonalnych Kaja Tomczyk, twórczyni publikacji „Neuroróżnorodny umysł. Jak odnaleźć siebie po diagnozie ADHD i spektrum autyzmu”.
Jakub Mikulski
Reklama
Z niniejszego artykułu wywnioskujesz:
- Z jakiego powodu ADHD u niewiast jest nierzadko diagnozowane dopiero w wieku dojrzałym?
- Jakie są kluczowe aspekty rozregulowania emocjonalnego u osób z ADHD?
- W jaki sposób nadwrażliwość zmysłowa wpływa na codzienne funkcjonowanie z ADHD?
- Czemu zrozumienie pracy mózgu z ADHD stanowi klucz do efektywności osobistej?
W naszym kraju świadomość ADHD dopiero się rozwija. Wciąż mnóstwo dorosłych przez lata egzystuje z symptomami, które niesłusznie przypisuje słabemu charakterowi, brakowi organizacji czy impulsywności emocjonalnej. – Wciąż jesteśmy na wstępnym etapie, jeśli chodzi o diagnozowanie. Nie dysponujemy wieloma wiarygodnymi danymi, większość statystyk pochodzi z zagranicy, głównie ze Stanów Zjednoczonych – mówiła Kaja Tomczyk w audycji „Strefa Komfortu” w Radiu Gdańsk.
Reklama Reklama
Poza granicami naszego kraju diagnoza niejednokrotnie otwiera dostęp do systematycznego wsparcia. W Polsce osoby dorosłe muszą radzić sobie na własną rękę – znaleźć eksperta, opłacić diagnozę i terapię, przyswoić sobie nowy sposób mówienia o sobie. – Dorośli mają wiele do zrobienia w chwili, gdy otrzymują diagnozę, ale również po to, aby w ogóle do niej dotrzeć – dodała psycholożka.
ADHD u kobiet – ukryte i niedostrzegalne
U pań ADHD często manifestuje się inaczej niż u mężczyzn. Zamiast ruchliwości lub impulsywności pojawia się nadaktywność wewnętrzna, natłok myśli, problem z odprężeniem. – Dość często obserwuje się u kobiet, że ten podtyp, powiązany bardziej z koncentracją w głowie, z intensywnością myśli, wcale nie jest widoczny z zewnątrz. Jako osoby dorosłe uczymy się również kontrolować swoje postępowanie – już nie wymachujemy rękami, a staramy się wytrzymać – objaśniła Tomczyk.
Zdrowie Kobiety z ADHD żyją latami bez diagnozy. Nowe badanie pokazuje skalę problemu
Nowe analizy przedstawione na Kongresie Europejskiego Towarzystwa Neuropsychofarmakologii (ECNP)…
Reklama Reklama Reklama
To objaśnia, dlaczego tak wiele kobiet uzyskuje diagnozę dopiero w okresie dojrzałości. W dzieciństwie słyszały, że są „roztargnione”, „niezorganizowane”, że mają „zamęt w głowie”. Z upływem czasu przyswoiły przeświadczenie, że coś jest z nimi nie tak. – W tym sposobie myślenia (…) jest zanegowanie tego, że mogę funkcjonować w takim stanie, w jakim jestem. Że mogę funkcjonować w stanie, w którym męczy mnie światło, męczą mnie dźwięki, że się wiercę. Jakbyśmy uważali, że normalność jest poza nami – mówiła.
To odczucie odmienności wywołuje cierpienie, zwłaszcza gdy otoczenie – rodzice, nauczyciele, partnerzy – usiłują „korygować”. – Rodzice pragnęliby dostrzegać w swoim dziecku te wszystkie inne dzieci, które jakoś wspólnie się bawią, które są radosne, które nie płaczą, które nie są uparte w swoich przyzwyczajeniach. Mówią: „spójrz, jakoś Jasio nie ma z tym kłopotu”. No nie ma, ale to niczego dla mnie nie zmienia (…) Za tym podąża myśl: „okej, to się jakoś dopasuję, by być jak Jasio” – podkreślała ekspertka.
Jak ADHD wpływa na uczucia? Kaja Tomczyk o egzystencji na wysokich obrotach
Jednym z najbardziej znamiennych objawów ADHD jest rozregulowanie emocjonalne – gwałtowne, nagłe i trudne do okiełznania uczucia. – My (kobiety – przyp. red.) intensywniej odczuwamy różnorodne emocje. Kiedy mamy ten szczyt – ten zachwycający moment zaangażowania i dopaminy – to jest super. Natomiast kiedy następuje spadek lub coś nas dotknie, odbieramy to dużo silniej. Mamy trudność z panowaniem nad tymi emocjami – wyjaśniła Tomczyk.
społeczeństwo Psychiatra: Dorośli przychodzą po diagnozę ADHD jak do sklepu. Mogą sporo zapłacić
Do gabinetów psychiatrycznych napływa fala dorosłych osób, które pragną jednego: orzeczenia, że…
U kobiet dodatkową rolę odgrywają fluktuacje hormonalne. – Zmienność hormonalna powoduje, że PMS, czyli zespół napięcia przedmiesiączkowego, jest zdecydowanie bardziej odczuwalny u kobiet z ADHD. Widać, że ma to bardzo istotny wpływ – nie tylko na nastrój, lecz także na zdolność do regulowania uczuć – oznajmiła gościni Radia Gdańsk.
Z drugiej strony, ta emocjonalność może być źródłem empatii i kreatywności. – Zauważamy emocje innych ludzi, łatwiej nam wyczuć, co dzieje się w otoczeniu, w grupie. Mamy dużą wrażliwość, w tym również na rzeczy, które są intensywne, głośne – światło, dźwięk – mówiła psycholożka.
Reklama Reklama Reklama
Jak funkcjonuje mózg z ADHD – nieustanna potrzeba bodźców i nowych wyzwań
Osoby z ADHD często borykają się z problemami z koncentracją i planowaniem – to tak zwany deficyt funkcji wykonawczych. – Trudniej realizuje się rzeczy, które są monotonne, mało interesujące, codzienne i powtarzalne. Zabranie się za porządki, wyjęcie naczyń ze zmywarki, wysłanie faktur do księgowej – dla niektórych to drobiazg, natomiast dla nas to ogromny wysiłek – objaśniła Tomczyk, która sama egzystuje z ADHD i od lat angażuje się we wspieranie osób neuroróżnorodnych, wspomagając im zrozumieć swój sposób działania i odzyskać poczucie skuteczności. W związku z tym, jak stwierdziła, typowy obraz „odkładania na później” nie jest w takim przypadku lenistwem, lecz mechanizmem neurobiologicznym. To jednak wiąże się z konsekwencjami – napięciem, stresem, przeciążeniem. – Koszty, które ponosi następnie osoba tak postępująca, są znaczące. (…) Lecz nauczyłam się tego, zaczęłam tego dopilnowywać i szczerze mówiąc, już po pewnym czasie nie sprawia mi to aż takiego kłopotu – zaznaczyła ekspertka.
Nadwrażliwość sensoryczna to kolejny element układanki. Jaskrawe światło, hałas, tłok czy nawet kawiarnia na stacji kolejowej potrafią być nie do zniesienia. – Gdyby nie słuchawki, nie dałabym rady. Lecz nawet ze słuchawkami ledwo wytrzymuję. Wcześniej sądziłam, że skoro wszyscy siedzą, to ja też jakoś wytrzymam. Teraz wiem, że to znak, że jestem tam za długo. Muszę skierować się w jakieś miejsce, gdzie będzie spokojniej i ciemniej – opowiadała Kaja Tomczyk.
Plus Minus Kajetana Foryciarz, psychiatra: Dorosłe osoby z ADHD naprawdę cierpią
Po co osobie dorosłej diagnoza ADHD? To tak, jakby przez całe życie nie widzieć wyraźnie, nie wiedząc,…
To samo dotyczy życia towarzyskiego i pracy w zespole. – Jeżeli ktoś nie potrafi długo wytrzymać, siedząc w grupie, to nie oznacza, że jest samotnikiem. Po prostu jego układ nerwowy potrzebuje wytchnienia. Dla jednych trzy dni wyjazdu integracyjnego to przyjemność, dla innych – tydzień późniejszego wyczerpania – oceniła.
ADHD nie stanowi wymówki. Zrozumienie to dopiero początek
W kulturze masowej ADHD bywa traktowane jako wygodne usprawiedliwienie. Tomczyk akcentowała, że to niebezpieczne uproszczenie. – Jeżeli zwalę wszystko na moją diagnozę i przyjmę, że to moja karta przetargowa, odcinam się od tego, aby móc sobie poradzić w życiu. To wyuczona bezradność – ostrzegała.
Plus Minus Prof. dr hab. nauk med. Bogdan de Barbaro: Ma miejsce zjawisko psychiatryzacji kultury
Obecnie zbyt łatwo rozpoznaje się u dziecka, ale również u osoby dorosłej, ADHD. Nie znaczy to, by takowe di…
Reklama Reklama Reklama
Zrozumienie własnego mózgu powinno prowadzić do budowania poczucia efektywności osobistej – przekonania, że można coś osiągnąć pomimo trudności. – Poczucie efektywności buduje się na podstawie tego, co nam się udaje. Jeżeli uznam, że coś jest za skomplikowane i nawet nie spróbuję, to w jaki sposób mam zbudować w sobie kompetencję? – pytała retorycznie.
ADHD. Mówić czy zachować w sekrecie diagnozę?
Pomimo że świadomość społeczna rośnie, nadal występują reakcje nacechowane stereotypami. – Zawsze należy zadać sobie pytanie: w jakim celu o tym mówię i czy ufam osobie, która to usłyszy. Opowiedziałam kiedyś o diagnozie na samym początku rozmowy i usłyszałam: „Czy pani w ogóle jest w stanie się skupić?” To unaocznia, że za tym określeniem wciąż kryją się uproszczenia: że ktoś z ADHD nie potrafi pracować, że jest chaotyczny – wspominała psycholożka.
W związku z tym warto mówić o ADHD wtedy, gdy ma to sens praktyczny – gdy może pomóc w pracy, relacji czy organizacji życia. – Nie każdy pracodawca rozumie, czym tak naprawdę jest neuroróżnorodność. Lecz jeżeli jest otwarty, może zyskać bardzo wiele, ponieważ osoby z ADHD są często wyjątkowo kreatywne i zaangażowane – podkreśliła.
Nauka Dr Anna Anzulewicz: Autyzm nie jest chorobą, Trump straszy kobiety w ciąży
Autyzm to w ogromnej mierze uwarunkowana genetycznie neuroatypowość. Donald Trump powiela szkodliwe…
Mimo że egzystencja z ADHD bywa pełna napięć, stanowi także źródło energii i niezwykłej wyobraźni. – Przy potrzebie różnorodności i poszukiwania atrakcji przy osobach z ADHD naprawdę dobrze się egzystuje. Nie jest nudno – podsumowała Kaja Tomczyk.
