Zawieszenie świadczeń socjalnych w Polsce skłoniłoby jedynie 1 proc. ukraińskich uchodźczyń do powrotu do kraju ojczystego, jak wynika z badań przeprowadzonych wśród Ukrainek mieszkających w Polsce. 
Izabela Kacprzak
Większość kobiet-uchodźczyń wojennych w Polsce należy do klasy średniej, przy czym większość z nich jest zatrudniona — ponad rok temu — pomimo że prawie trzy czwarte pracuje poniżej swoich kwalifikacji. Głównym wyzwaniem w znalezieniu zatrudnienia jest niewystarczająca znajomość języka polskiego (zgłoszona przez 68 procent), brak uznania ukraińskich kwalifikacji i niskie płace oferowane w kraju — „Rzeczpospolita” jako pierwsza poinformowała o wynikach badania dotyczącego ukraińskich kobiet, które uciekły przed wojną, trzy lata po ich przybyciu do Polski.
Kobiety uchodźczynie cenią swoje życie w Polsce. Są jednak wady, takie jak dewaluacja zawodowa.
Badania przeprowadzone pod koniec stycznia i na początku lutego tego roku przeprowadzili naukowcy z Interdyscyplinarnego Laboratorium Badań nad Wojnami i Katastrofami UKEN w Krakowie pod kierunkiem prof. Piotra Długosza. Jest to trzecie badanie tego zespołu (pierwsze w kwietniu 2022 r., a drugie w październiku 2024 r.) i, jak zauważa prof. Długosz, najtrudniejsze ze względu na trudności w rekrutacji uczestników. Jakie zmiany zauważono od czasu poprzedniego badania?
Ukraińskie uchodźczynie odwiedzają swoje rodziny na Ukrainie częściej niż w poprzednich badaniach. 10% robi to regularnie, 33% odwiedzało Polskę kilkakrotnie od momentu przyjazdu, 35% nigdy nie wróciło, a 22% było tam tylko raz.
Zaobserwowano także niewielką zmianę w nastrojach kobiet-uchodźczyń – z przeważnie pozytywnych (nadal większość) na neutralne (39%), a także zmianę w postrzeganiu stosunku miejscowej ludności do ukraińskich kobiet na bardziej zdystansowane (doświadczyło tego 18% respondentek).
Nieco większa liczba ankietowanych uchodźczyń aktywnie poszukuje zatrudnienia w porównaniu z rokiem ubiegłym. Obecnie zatrudnionych jest 60%, podczas gdy 16% nie ma pracy. Jakie czynniki się do tego przyczyniają? 8% opiekuje się dzieckiem, 11% studiuje, a 5% otrzymuje emeryturę. Prawie jedna trzecia Ukrainek wykonuje pracę zgodną z ich wykształceniem. 31% aktywnie poszukuje pracy, 32% rozważa ją, a 36% w ogóle nie szuka. „Ankietowane uchodźczynie zauważyły również, że pracodawcy niechętnie zatrudniają Ukraińców (35%), wskazały na dużą konkurencję (19%), wspomniały o długich dojazdach do pracy (17%) i wspomniały o problemach z uzyskaniem niezbędnej dokumentacji (7%). Tylko 4% stwierdziło, że nie ma żadnych trudności”, jak podano w raporcie UKEN.
Podobnie jak w poprzednich badaniach, najpoważniejsze przeszkody, z jakimi borykają się kobiety-uchodźcy, obejmują ciągłą niepewność i brak jasnych planów na przyszłość, zidentyfikowane przez 61% respondentek, a także rozłąkę z bliskimi pozostawionymi na Ukrainie (57%) i niewystarczające zasoby finansowe na codzienne potrzeby (46%). Wśród wymienionych wyzwań 22% kobiet doświadcza niegrzecznego traktowania ze strony Polaków, 16% ma trudności w kontaktach z instytucjami i urzędami, podczas gdy 7% zgłasza problemy związane z wychowywaniem dzieci i nieodpowiednimi warunkami życia (6%).
Ukraińskie uchodźczynie wyrażają uznanie dla sytuacji bezpieczeństwa (83%) i systemu transportu publicznego (76%) w Polsce. Jednak ich zadowolenie z zatrudnienia, opieki zdrowotnej, stabilności finansowej i zarobków jest niższe. Badacze podkreślają, że najnowsze badanie wskazuje na znaczny wzrost problemów ze zdrowiem psychicznym wśród tych kobiet. Aż 39% uchodźczyń szukało pomocy psychologicznej. Jak radzą sobie ze swoimi wyzwaniami? Większość — 60% — mobilizuje się, aby zająć się problemami.
Mniejszy odsetek ukraińskich kobiet chce wrócić do swojego kraju. Ponad jedna na dziesięć aspiruje do uzyskania obywatelstwa polskiego.
Raport ujawnia ponadto, że odsetek Ukrainek rozważających powrót do ojczyzny po wojnie zmniejszył się do 31% (poprzednio 42% w ostatnim badaniu). Taki sam odsetek zamierza pozostać na stałe w Polsce. Dodatkowo 13% z nich jest zainteresowanych uzyskaniem obywatelstwa polskiego. Pod jakimi warunkami rozważyłyby powrót? Ostateczne zakończenie wojny (61%), brak konfliktu i nalotów (40%), dobrze płatne prace na Ukrainie (34%) i wykorzenienie korupcji (31%). 15% wskazało na nieprzyjazną postawę Polaków jako czynnik odstraszający, podczas gdy 12% wspomniało o braku niedrogich mieszkań w Polsce, tylko 5% odniosło się do wygaśnięcia zezwoleń na pobyt czasowy i zaprzestania pobierania świadczeń socjalnych (zaledwie 1%).
– Kluczowym wnioskiem z badań jest alarmujący stan zdrowia psychicznego kobiet-uchodźczyń wojennych – zauważa prof. Piotr Długosz. – Wymagają one specjalistycznego wsparcia, ponieważ zidentyfikowane problemy ze zdrowiem psychicznym mogą negatywnie wpłynąć na ich samopoczucie i utrudnić integrację ze społeczeństwem polskim lub reintegrację ze znacząco zmienionym społeczeństwem ukraińskim od czasu ich wyjazdu. Sugeruje, że jednym z głównych czynników przyczyniających się do tej sytuacji może być dewaluacja zawodowa. – Może się wydawać, że czas leczy rany, ale w tym przypadku mamy do czynienia z kryzysem kumulującym się – dodaje. Ponad jedna trzecia
Źródło
