Sobota, 19 kwietnia, to 82. rocznica powstania w getcie warszawskim. Jakie wydarzenia odbywają się w Warszawie? Jakie są plany obchodów?
Pomnik Bohaterów Getta
Marek Kozubal
Główne wydarzenia rocznicowe rozpoczną się w sobotnie popołudnie przy Pomniku Bohaterów Getta na Muranowie. Uczestnikami będą przedstawiciele społeczności żydowskiej, weterani wojenni, Sprawiedliwi Wśród Narodów Świata, urzędnicy z rządów stanowych i lokalnych, dyplomaci i mieszkańcy miasta.
W południe sygnały alarmowe zabrzmią przez minutę w Warszawie i innych miastach w Polsce. Będzie to sygnał ciągły, będący jednocześnie pamiątką i testem systemu ostrzegawczego w stolicy.
Marsz Pamięci Powstańców
Następnie uczestnicy Marszu Pamięci złożą kwiaty w różnych miejscach pamięci związanych z gettem warszawskim. Trasa marszu obejmie: Pomnik Bohaterów Getta – właz (pl. Bohaterów Getta Warszawskiego), Pomnik Żegoty (pl. Bohaterów Getta Warszawskiego), tablicę Szmula Zygielbojma (ul. Edelmana 6), bunkier Anielewicza (róg Miłej i Dubois) oraz Umschlagplatz (ul. Stawki 4/6).
Tego dnia wolontariusze będą rozdawać papierowe żonkile symbolizujące pamięć, szacunek i nadzieję. Kwiaty te są związane z Markiem Edelmanem, ostatnim przywódcą Żydowskiej Organizacji Bojowej, który otrzymywał je od anonimowej osoby każdego roku w rocznicę powstania w getcie warszawskim. Położył on również bukiet żółtych kwiatów pod Pomnikiem Bohaterów Getta 19 kwietnia. Ta inicjatywa, zorganizowana przez Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, ma na celu promowanie tego symbolu i edukowanie społeczeństwa na temat powstania.
Powstanie w getcie warszawskim
W 1940 r. Niemcy zbudowali mur, aby odizolować część centrum Warszawy, zamykając prawie pół miliona Żydów w mieście i okolicach. Uwięzieni w getcie stanęli w obliczu głodu, chorób, pracy przymusowej i zostali rozstrzelani w masowych egzekucjach. Podczas dużej akcji likwidacyjnej latem 1942 r. prawie 300 000 Żydów deportowano z getta do obozu zagłady w Treblince. To właśnie wśród ocalałych zaczęła kształtować się idea zbrojnego oporu.
W nocy z 18 na 19 kwietnia 1943 roku niemieccy żandarmi i granatowa policja otoczyli getto. Tego dnia jego mieszkańcy przygotowywali się do wigilii Paschy. Żydowska Organizacja Bojowa, zaalarmowana przez polskie podziemie, postanowiła stawić opór niemieckim okupantom z bronią w ręku. O świcie 19 kwietnia niemieckie wojska pod dowództwem pułkownika Ferdinanda von Sammern-Frankenegga wkroczyły do opustoszałej dzielnicy żydowskiej przez bramę na Nalewkach z zamiarem jej likwidacji. Jednak napotkały zbrojny opór kilkuset niedostatecznie uzbrojonych członków ŻOB i Żydowskiego Związku Wojskowego. Tak rozpoczęło się powstanie.
Do pierwszych starć doszło na skrzyżowaniu ulic Gęsiej oraz Zamenhofa i Miłej. Niemcy następnie wycofali się z terenu getta. Później tego samego dnia, po kilku godzinach wytchnienia, siły niemieckie dowodzone przez Jürgena Stroopa ponownie wkroczyły do dzielnicy. Starcia miały miejsce na skrzyżowaniu ulic Nalewki i Gęsiej.
Walki trwały do 15 maja 1943 r., chociaż sporadyczne starcia trwały do czerwca. Był to największy akt zbrojnego oporu Żydów podczas II wojny światowej.