Zdjęcie: Adobe Stock
Eksperyment „AstroMentalHealth” ma na celu zbadanie wpływu izolacji w kosmosie na zdrowie psychiczne człowieka. Jest to jedna z trzynastu inicjatyw w ramach polskiej misji naukowo-technicznej IGNIS na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS).
Wyniki tego eksperymentu mogą pomóc w udoskonaleniu systemów wsparcia psychologicznego dla astronautów.
Eksperymenty IGNIS będą przeprowadzane na ISS przez polskiego astronautę Sławosza Uznańskiego-Wiśniewskiego, który jest członkiem czteroosobowego zespołu misji Axiom 4 (Ax-4).
Podstawą badań „AstroMentalHealth” są wyzwania związane z obciążeniem psychicznym, z jakim mierzą się osoby żyjące w izolacji. Zagadnieniem tym zajmuje się pomysłodawczyni i koordynatorka badania, dr Agnieszka Skorupa z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.
„Nasze badania koncentrują się przede wszystkim na zrozumieniu zdrowia psychicznego osób odizolowanych – szczególnie w ekstremalnym kontekście przestrzeni. Jako istoty społeczne, nasze ciała są zaprojektowane do ruchu, a bycie oderwanym od naszego środowiska społecznego i zamkniętym w ograniczonej przestrzeni stanowi wyzwanie adaptacyjne. W połączeniu z ryzykiem związanym z fizjologicznymi dostosowaniami, stajemy w obliczu poważnej izolacji” – powiedział naukowiec PAP.
Ponadto zauważyła, że astronauci są na ogół w doskonałym zdrowiu i mają doskonałe zdolności poznawcze i fizyczne. „W naszym projekcie badamy, jak te wyjątkowe i wysoce wyszkolone osoby dostosowują się do trudnych warunków Międzynarodowej Stacji Kosmicznej; chcemy zrozumieć ich mechanizmy radzenia sobie i doświadczenia podczas misji” – zauważyła dr Skorupa.
Aby to osiągnąć, naukowcy będą zbierać dane przed, w trakcie i po misji. Wstępne dyskusje między naukowcami i astronautami już miały miejsce.
„Najpierw oceniamy konkretne cechy zidentyfikowane w literaturze, które mogą prowadzić do przeciążenia psychicznego lub odwrotnie, zmniejszać prawdopodobieństwo jego wystąpienia. Na przykład uważność — bycie obecnym i skupienie się na bieżącej chwili. Liczne badania wskazują, że ta cecha jest korzystna dla utrzymania dobrego samopoczucia psychicznego, nawet w niekorzystnych sytuacjach” — podkreślił psycholog.
Przykładem niepożądanej cechy jest neurotyczność, która charakteryzuje się lękiem i niską odpornością na stres.
„Przed misją będziemy monitorować te cechy. Podczas misji ocenimy, jak osoby z tymi cechami przystosowują się do ekstremalnej izolacji i jak ich adaptacja ewoluuje w czasie. Będziemy obserwować wahania emocji, poziomu stresu, wydajności pracy i tęsknoty za naturalnym środowiskiem” – wyjaśniła.
Podczas wywiadów naukowcy pytają astronautów o ich pierwsze wrażenia na temat misji, gdy dowiedzieli się o niej po raz pierwszy, o ich obecne poglądy sprzed kilku tygodni oraz o ich oceny w trakcie i po powrocie z ISS.
„To tylko jedna ilustracja. Sednem sprawy jest to, że percepcja znacząco wpływa na nasze reakcje emocjonalne i to, czy spotkamy się z rozczarowaniem, czy poczujemy się przygotowani na pewne doświadczenia” – wyjaśnił ekspert.
Wspomniała również, że misja IGNIS jest krótkoterminowa, ma trwać dwa tygodnie. „Krótkie misje są znacznie mniej wymagające dla astronautów, ale dają zwięzły przegląd tego, co jest niezbędne do zrozumienia w kwestii adaptacji do izolacji, szczególnie w przypadku długich misji, takich jak podróż na Marsa” – wyjaśniła.
Gromadzenie danych będzie się odbywać trzema metodami. Pierwsza to kwestionariusze (przed, w trakcie i po misji). Druga obejmuje wywiady z astronautami przed i po misji, wraz z analizą nagrań wideo wykonanych przez astronautów w czasie ich pobytu w kosmosie. Zostanie to uzupełnione o badanie ekspresji emocjonalnych obserwowanych u astronautów podczas ich nagranych dzienników wideo na ISS.
„W ten sposób będziemy mieć ustne raporty, odpowiedzi na pytania z kwestionariusza i obiektywne pomiary fizjologiczne. Naszym celem jest analiza, w jaki sposób te elementy są ze sobą powiązane” – stwierdził naukowiec.
Zebrane dane zostaną poddane analizie jakościowej i ilościowej. „Zdajemy sobie sprawę z ograniczeń metod psychologicznych, dlatego wykorzystujemy standaryzowane kwestionariusze badawcze i analizujemy treści w oparciu o ustalone metodologie badawcze” – podkreślił psycholog.
Równocześnie z misją kosmiczną badacze przeprowadzą również równoległą misję w analogicznych warunkach w LunAres Habitat w Pile. Pięć osób, które będą odzwierciedlać załogę astronautów na ISS, przejdzie trzytygodniową izolację, po której nastąpi wprowadzenie czterech nowych uczestników po kilku dniach na okres dwóch tygodni, odzwierciedlając analogową misję Ax-4. Skład grupy jest ściśle dopasowany do wieku, płci i składu zawodowego rzeczywistych astronautów.
„To prawdopodobnie pierwsza inicjatywa na świecie, w ramach której identyczne procedury badawcze zostaną zastosowane zarówno w kosmosie, jak i na Ziemi. Misja lustrzana zbiegnie się z lotem Ax-4, ale z niewielkim opóźnieniem, co pozwoli nam zrozumieć warunki na stacji i odpowiednio dostosować nasze badania” – ujawniła.
Naukowcy mają na celu zidentyfikowanie konkretnych wzorców, takich jak wydajność pracy lub technostres (biorąc pod uwagę, że ISS jest środowiskiem zależnym od technologii). „Jeśli nasze hipotezy zostaną potwierdzone, możemy ostatecznie zaproponować konkretne wskaźniki monitorowania zdrowia psychicznego astronautów, które powinny być brane pod uwagę w ocenach psychologicznych” – zauważył badacz.
Jak zauważyła dr Skorupa, skoncentrowane badania psychologiczne astronautów są stosunkowo rzadkie. „W sektorze kosmicznym wiele badań dotyczy badań nad ludźmi, które koncentrują się głównie na dziedzinach medycznych, w tym psychiatrii. Wierzymy, że monitorowanie wewnętrznych doświadczeń psychologicznych również miałoby znaczącą wartość. Ponadto istnieje wiele badań psychologicznych pochodzących z misji analogowych. Teraz nadszedł czas, aby zintegrować te ustalenia” – stwierdziła.
„+AstroMentalHealth+ to dla mnie niezwykła przygoda i okazja do naukowego rozwoju oraz zdobycia wyjątkowych doświadczeń. Stanowi dowód na to, że psychologia i umysł człowieka są istotne i że ważne jest, aby brać pod uwagę ten aspekt ludzkiego funkcjonowania” – podsumował rozmówca dla PAP.
Start misji Axiom 4 jest zaplanowany nie wcześniej niż w maju tego roku.
Agnieszka Kliks-Pudlik (PAP)
Nauka w Polsce
akp/agt/jpn/
