17.07.2024. Wiceminister nauki i edukacji wyższej Marek Gzik. PAP/Albert Zawada
Narastające żądania finansowe społeczności naukowej przewyższają fundusze ministerstwa na konserwację instrumentacji naukowo-badawczej oraz stanowiska badawczego – oznajmił PAP wiceminister nauki prof. Marek Gzik. Dodał również, że ministerstwo posiada 170 mln zł do rozdysponowania w konkursie, natomiast dostarczone aplikacje sięgają kwoty 500 mln zł.
Mowa tu o kwestii dofinansowań przyznawanych przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego jednostkom naukowo-badawczym na zachowanie sprawności aparatury naukowo-badawczej oraz stanowiska badawczego. W obecnej edycji konkursu (na lata 2025-2027) jedynie 18 aplikacji uzyskało wsparcie finansowe (w tym 11 jednostek publicznych i 7 niepublicznych – jak ustaliła PAP w MNiSW). Temat został upubliczniony przez naukowców z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, kiedy ich radioteleskop RT4 nie dostał środków na kolejne trzy lata. Do tego przypadku odniósł się minister nauki Marcin Kulasek, a także premier Donald Tusk, obiecując jednak wsparcie finansowe.
PAP poprosiła o opinię wiceministra nauki i szkolnictwa wyższego prof. Marka Gzika. – W ciągu ponad 20 lat członkostwa Polski w Unii Europejskiej instytucje naukowe zainwestowały miliardy złotych w rozbudowę infrastruktury badawczej. Sprzęt ten ulega starzeniu, potrzebuje obsługi, naprawy oraz modernizacji. W rezultacie z roku na rok rosną wymagania finansowe środowiska naukowego, które przejawiają się w pismach składanych w celu finansowania – zaznaczył.
Jak przekazał, ministerstwo na ten cel w roku 2025 przeznaczyło 170 mln zł – z czego przeszło 100 mln to zobowiązania z wcześniejszych lat. – Niestety oczekiwania znacznie przerosły możliwości finansowe – zaakcentował. Z tej przyczyny zaledwie 18 projektów (11 z instytucji publicznych i 7 z niepublicznych) zostało zakwalifikowanych do sfinansowania z funduszy przewidzianych w kategorii dofinansowania specjalistycznej aparatury naukowo-badawczej.
– Jest to kłopotliwa sytuacja dla Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, musimy przeanalizować nasze zasoby i wesprzeć badaczy w podtrzymaniu potencjału badawczego. Suma, która jest wymagana wyłącznie na rok 2025, to przeszło 500 mln zł – zaznaczył prof. Marek Gzik.
Wiceminister przypomniał, że MNiSW podejmuje działania, aby w Narodowym Centrum Badań i Rozwoju zainicjować program INFRASTART finansujący utrzymanie infrastruktury badawczej. – Mam nadzieję, że zostanie on wdrożony jeszcze w tym roku – stwierdził.
Natomiast w następnym roku, dzięki staraniom ministerstwa w Funduszu Dopłat, mają pojawić się pieniądze na domy studenckie. – To da możliwość odciążenia środków na edukację, z których część będziemy mogli wydać na konserwację specjalistycznej aparatury naukowo-badawczej – zadeklarował wiceminister Marek Gzik.
Dodał także, że resort nauki prowadzi również dyskusje z Ministerstwem Finansów w sprawie podniesienia nakładów na badania oraz rozwój.
Do tej pory ministerstwo nauki nie prezentowało listy wniosków, powołując się na zapisy prawne, zgodnie z którymi – skoro były one oceniane przez zespół ekspertów – nie stanowią informacji publicznej. Zrobiła to jednak kilka dni temu posłanka Razem Marcelina Zawisza, zamieszczając zdjęcia listy na swoim koncie na platformie X.
Jak z nich wynika, wykaz odrzuconych aplikacji zawiera 241 pozycji na łączną kwotę ponad 520 mln zł. Dofinansowania nie otrzymały m.in. Muzeum i Instytut Zoologii PAN na Centralę Obrączkowania Ptaków, Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin – PIB na Krajowy Bank Genów czy Uniwersytet Warszawski na Polski Teleskop Fotometryczny w Obserwatorium Las Campanas w Chile ani na bazę wykopaliskową w Gonio (Gruzja).
Posłanka opublikowała także zdjęcie listy aplikacji, które otrzymały dofinansowanie. Zawiera ona 18 pozycji na łączną kwotę ponad 170 mln zł. Znajduje się tutaj m.in. Polska Stacja Antarktyczna im. Henryka Arctowskiego (zarządzana przez Instytut Biochemii i Biofizyki PAN), Polska Stacja Polarna na Spitsbergenie (Instytut Geofizyki PAN), Międzynarodowe Centrum Matematyczne im. Stefana Banacha (Instytut Matematyczny PAN), reaktor jądrowy MARIA (Narodowe Centrum Badań Jądrowych) czy statek „Oceanograf” Uniwersytetu Gdańskiego.
O konkursie na dotacje na utrzymanie aparatury naukowo-badawczej oraz stanowiska badawczego, było głośno również rok temu, zwłaszcza o braku finansowania dwóch projektów: statku „Oceania” należącego do Instytutu Oceanologii Polskiej Akademii Nauk oraz Centrali Obrączkowania Ptaków należącej do Stacji Ornitologicznej Muzeum i Instytutu Zoologii PAN. Resort nauki tłumaczył wtedy, że pula dostępnych środków nie pozwala na sfinansowanie wszystkich projektów, a wnioski oceniane są przez ekspertów. Ostatecznie resort zdecydował jednak o przyznaniu środków dla Instytutu Oceanologii PAN na utrzymanie statku naukowo-badawczego „Oceania” w wysokości 24 mln zł na lata 2024-2026.
Nauka w Polsce, Agnieszka Kliks-Pudlik (PAP)
akp/ agt/ mow/
