Fot. Adobe Stock
Uczenie się powinno być łatwe i zachodzić szybko? Wcale nie! Aby skutecznie zapamiętać jakieś fakty, ważne jest to, by wkładać wysiłek w przypominanie sobie informacji – nie tylko co jakiś czas, ale i na różne sposoby – wynika z badań Polaków nad pamięcią.
Badania autorstwa dr Ewy Butowskiej-Buczyńskiej i Pauliny Kliś z Uniwersytetu SWPS oraz prof. Katarzyny Zawadzkiej i prof. Macieja Hanczakowskiego z UAM ukazały się w „PNAS” (https://doi.org/10.1073/pnas.2413511121) – jednym z najbardziej prestiżowych czasopism naukowych na świecie. Naukowcy pokazują, że w procesie zapamiętywania warto połączyć trzy strategie: odtwarzanie z pamięci, powracanie do informacji po jakimś czasie oraz zmienność uczenia.
CHURCHILL WIELKIM POLITYKIEM BYŁ?
Prof. Hanczakowski na przykładzie informacji o Winstonie Churchillu tłumaczy, jak może wyglądać w praktyce korzystanie z opisanych w PNAS strategii. I tak np. na pierwszej lekcji uczniowie dowiadują się, że Winston Churchill był premierem Wielkiej Brytanii w czasie drugiej wojny światowej, a do tego był świetnym mówcą i pisarzem. Na kolejnej lekcji nauczyciel pyta, który premier dostał literackiego Nobla. Na innych zajęciach mogą za to np. paść pytania o to, który z przywódców w czasie II wojny światowej – oprócz Hitlera – lubił malować i często płakał w sytuacjach publicznych. Albo który mąż stanu pił gigantyczne ilości alkoholu – choć nie przed śniadaniem. W odpowiedzi – której w końcu nauczyciel udziela – za każdym razem chodzi o Churchilla. Uczniowie przypominają sobie więc o postaci co jakiś czas, aktywnie szukają o niej informacji w pamięci i oglądają ją w nowych kontekstach. To zaś sprzyja skutecznemu zapamiętywaniu informacji. Dla porównania: nauczyciel może pytać na każdej lekcji zawsze o to samo: kto był premierem Wielkiej Brytanii w czasie drugiej wojny światowej. Odpowiedź na to pytanie będzie się wydawać łatwiejsza. Wcale jednak nie znaczy to, że postać polityka lepiej zapadnie słuchaczom w pamięć.
PAMIĘĆ LUBI ZMIENNOŚĆ
“Dotąd badania nad pamięcią wskazywały, że uczenie się jest najbardziej efektywne, gdy obejmuje rozłożony w czasie proces odtwarzania z pamięci nauczanych materiałów. W tym badaniu sprawdziliśmy, czy korzyści zarówno z praktyki odzyskiwania, jak i rozłożenia w czasie mogą zostać dodatkowo wzmocnione, gdy wprowadzi się zmienność między sesjami ćwiczeń” – zaczynają swój artykuł w PNAS naukowcy.
Okazało się, że owszem. Proces zapamiętywania informacji stawał się skuteczniejszy, jeśli informacja, którą mieli sobie przypomnieć badani, za każdym razem była prezentowana w innym kontekście.
KOCHANE TRUDNOŚCI
W PNAS opisano eksperymenty, w których badani mieli uczyć się fińskich słów. Co jakiś czas wracano do badanych z prośbą o przypomnienie sobie słów, ale za każdym razem brakujący wyraz wstawiany był w nowe zdanie. Osoby, u których wprowadzono zmienność w procesie uczenia, uzyskiwały realnie lepsze wyniki w testach znajomości fińskich słów niż osoby, które uczyły się za każdym razem na identycznym zdaniu.
Co jednak ciekawe – wyniki testów nie pokrywały się z odczuciami badanych. Uczestnikom eksperymentów wydawało się, że wałkowanie ciągle tego samego materiału pozwala im łatwiej coś zapamiętać. A „to błąd poznawczy” – mówi prof. Hanczakowski. Komentuje, że przypominanie sobie informacji w zmieniającym się kontekście, wymaga może większego wysiłku, ale to wysiłek potrzebny, żeby się nauczyć.
„Nasze badania pokazują, że trudności w uczeniu są pożądane. To tzw. Desirable difficulties. Wydawać się może, że prostszy sposób nauki jest skuteczniejszy. A wcale tak nie jest. Aby coś zapamiętać, warto włożyć w to wysiłek” – dodaje.
Prof. Hanczakowski zaznacza, że omawiane badania dotyczą mechanizmów pamięciowych i trudno wyniki te od razu zastosować w nauczaniu. „Trzeba zupełnie innych badań, żeby przełożyć te wyniki na sytuacje edukacyjne” – tłumaczy.
Jeśli ktoś jednak jest edukatorem – dodaje badacz z UAM – nie zaszkodzi, jeśli spróbuje połączyć trzy strategie, by pomóc swoim odbiorcom w zapamiętywaniu informacji:
• Po pierwsze należy wracać do przekazanych wcześniej wiadomości – stwarzać sytuację, by uczniowie przypominali sobie jakąś informację.
• Po drugie należy pozwolić uczniowi samemu wydobyć daną informację z pamięci, nawet, jeśli próba przypomnienia sobie czegoś będzie nieskuteczna.
• A po trzecie warto, by za każdym razem informacja była przypominana na różne sposoby, stawiana w nieco innym kontekście”.
„Łatwe i przyjemne sposoby uczenia się tylko pozornie pomagają lepiej zapamiętywać” – podsumowuje badacz.
Nauka w Polsce, Ludwika Tomala
lt/ agt/
