Służba Więzienna postara się rozwiązać problemy osadzonych w zakładach karnych osób w trakcie lub po korekcie płci – dowiedziała się „Rzeczpospolita”. To m.in. efekt jednego z wyroków trybunału w Strasburgu.
W zakładach karnych jest problem z przestrzeganiem praw osób transpłciowych
Problem z dostępem do terapii hormonalnej, zamykanie w izolatkach i szykany – tak ma wyglądać rzeczywistość osób transpłciowych w zakładach karnych. I ma się ona zmienić. W Centralnym Zarządzie Służby Więziennej powstanie specjalny interdyscyplinarny zespół, którego zadaniem będzie przeanalizowanie sytuacji takich osób.
Tak wynika z odpowiedzi, którą do zastępcy rzecznika praw obywatelskich Wojciecha Brzozowskiego wysłał dyrektor generalny Służby Więziennej płk Andrzej Pecka. Poinformował, że zadaniem zespołu „będzie przeanalizowanie sytuacji osób transpłciowych przebywających w jednostkach penitencjarnych oraz przedstawienie możliwych rozwiązań zmierzających do zapewnienia im odpowiednich warunków odbywania kary”.
Odpowiedź płk. Pecki jest reakcją na pismo zastępcy RPO, który pytał, w jaki sposób Służba Więzienna ma zamiar zareagować na wyrok, który w lipcu zapadł w Europejskim Trybunale Praw Człowieka. Zdaniem EPTCz Polska naruszyła prawo do poszanowania życia prywatnego wobec jednej z osadzonych i ma zapłacić jej 8 tys. euro odszkodowania. Chodzi o transkobietę, której odmówiono kontynuowania terapii hormonalnej w czasie odbywania kary więzienia.
Pani Weronika, której odmówiono w więzieniu terapii hormonalnej, wygrała z Polską w Strasburgu
Jej sprawę opisywaliśmy w „Rzeczpospolitej”. Przebywająca obecnie na wolności pani Weronika od 2013 roku odbywała kilka wyroków w różnych więzieniach dla mężczyzn w związku z m.in. kradzieżą, rozbojem i włamaniem. W 2018 roku dokonała samokastracji, tłumacząc to niezgodnością między tożsamością a cechami płciowymi.
Kiedy trafiła na odsiadkę w Zakładzie Karnym w Piotrkowie Trybunalskim, dyrektor więzienia zezwolił jej na poddanie się na własny koszt leczeniu hormonalnemu. Sytuacja zmieniła się jednak po przeniesieniu w 2020 roku do więzienia w Siedlcach. Tam, mimo opinii lekarzy wskazujących na konieczność kontynuowania terapii, transkobieta nie otrzymała zgody dyrektora więzienia. Sytuacja zmieniła się dopiero po interwencji trybunału w Strasburgu.
Przemysław Walas, kierownik rzecznictwa w Kampanii przeciw Homofobii, mówi, że sposób potraktowania pani Weroniki nie jest odosobniony. – Zanim wydarzył się ten przypadek, w podobnej sytuacji była inna osadzona, pani Eliza, która również wystąpiła do sądu z wnioskiem o udostępnienie pomocy specjalistycznej – relacjonuje. – Wąskim gardłem w tym systemie jest przede wszystkim lekarz więzienny, który decyduje o dostępie specjalistów spoza jednostki penitencjarnej – dodaje.
Osoby transpłciowe są często zamykane w izolatkach, rzekomo po to, by chronić je przed innymi więźniami
Walas zauważa, że na problemach z kontynowaniem terapii nie kończą się kłopoty transpłciowych więźniów. – Kolejnym wyzwaniem jest kwestia pobytu we wspólnej celi. Często osoby transpłciowe umieszcza się w celach odosobnienia, tłumacząc to chęcią uniknięcia trudnych sytuacji z udziałem innych więźniów. Problem w tym, że nie zawsze takie zagrożenia są realne, za to zgodnie z kodeksem karnym wykonawczym pobyt w celi izolacyjnej jest rodzajem kary dyscyplinarnej. W dodatku sprzyja on stanom depresyjnym – dodaje.
Dochodzić mają do tego szykany, nie tylko ze strony współosadzonych, ale nawet Służby Więziennej. Historię pani Weroniki kilkukrotnie opisywał portal Oko.Press, relacjonując, że strażnicy żartowali z niej jako „cwela”, a „wnioski o najbardziej podstawowe rzeczy, jak stanik czy opaska na włosy, były odrzucane”.
W kwietniu wytyczne w sprawie transwięźniów przedstawił Europejski Komitet ds. Zapobiegania Torturom
Zdaniem Kampanii przeciw Homofobii problemy mogą dotyczyć pojedynczych osadzonych w polskich zakładach karnych, ale i tak od lat pojawiają się głosy, że trzeba je rozwiązać. W lipcu Helsińska Fundacja Praw Człowieka wystąpiła w tej sprawie do dyrektora generalnego Służby Więziennej. W podobnym czasie przedstawiciele KPH spotkali się z wiceminister sprawiedliwości Marią Ejchart, odpowiedzialną za więziennictwo.
W którą stronę pójdą prace zespołu? O tym Służba Więzienna nie informuje. Swoje wytyczne w tej sprawie przestawił w kwietniu Europejski Komitet ds. Zapobiegania Torturom. Jego zdaniem „osoby transpłciowe powinny być umieszczane w jednostkach odpowiadających płci, z którą się identyfikują”, „kontrola osobista powinna być przeprowadzana przez funkcjonariusza tej samej płci, z którą identyfikuje się osoba uwięziona”, a dyrekcja zakładu karnego powinna zapewnić dostęp do medycznej tranzycji.
