Warszawa, 18 czerwca 2025 r. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Andrzej Duda. Zdjęcie: PAP/Piotr Nowak
We wtorek prezydent Andrzej Duda ogłosił decyzję o odrzuceniu ustawy o rozwiązaniu Akademii Kopernikańskiej i Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. „Nie mogę poprzeć działań, które podważają polskie instytucje akademickie” – oświadczył Duda w wywiadzie dla Telewizji Republika.
W komunikacie Kancelarii Prezydenta potwierdzono, że „Andrzej Duda, korzystając z uprawnień wynikających z art. 122 ust. 5 Konstytucji RP z 1997 r., odmówił zatwierdzenia ustawy z dnia 25 lipca 2025 r. o rozwiązaniu Akademii Kopernikańskiej i Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, przekazując ją zamiast tego Sejmowi do ponownej oceny”.
Podczas audycji Duda wyjaśnił, że proponowane rozwiązanie Akademii Kopernikańskiej dotyczy instytucji „założonej dla upamiętnienia rocznicy kopernikańskiej, mającej na celu wspieranie globalnej współpracy w dyscyplinach upamiętniających dziedzictwo Mikołaja Kopernika – wybitnego polskiego astronoma, którego prace zmieniły nasze pojmowanie świata”.
Ustawa została przekazana prezydentowi po tym, jak w poprzedni piątek Sejm przyjął poprawki Senatu do ustawy o rozwiązaniu Sejmu.
Obie instytucje, powołane w 2022 roku w ramach inicjatywy prezydenckiej na mocy Ustawy o Akademii Kopernikańskiej, spotkały się ze sprzeciwem ze strony organów akademickich, takich jak Konferencja Rektorów i Polska Akademia Nauk. Krytycy argumentowali, że nowe jednostki będą się pokrywać z zakresem obowiązków istniejących organizacji.
Podczas debat legislacyjnych przedstawiciele Ministerstwa Nauki podkreślili, że AC i SGMK powstały pomimo powszechnej krytyki ze strony środowiska akademickiego. Do głównych problemów należały nieefektywność operacyjna, nadmierne koszty i redundancja funkcji, którymi zarządzały już uznane instytucje, takie jak Polska Akademia Nauk.
W swoim apelu parlamentarnym Duda powtórzył, że ustawa o Akademii Kopernikańskiej powstała z jego własnej inicjatywy. Podkreślił, że jego celem jest stworzenie „nowoczesnego ośrodka naukowego, który podniesie rangę Polski w dziedzinie badań naukowych na świecie, jednocześnie oddając hołd Kopernikowi w 550. rocznicę jego urodzin. Ta akademia jest trwałym hołdem dla dziedzictwa intelektualnego naszego narodu”.
Podkreślił rolę akademii we wzmacnianiu konkurencyjności naukowej Polski poprzez inicjatywy mające na celu poprawę jakości badań, widoczności międzynarodowej i partnerstw akademickich. Działania te miały na celu poprawę wskaźników, takich jak rankingi uniwersytetów, wpływ publikacji oraz atrakcyjność Polski jako miejsca docelowego dla globalnych naukowców i działalności badawczo-rozwojowej.
Prezydent docenił solidną infrastrukturę akademicką Polski, ale podkreślił potrzebę wprowadzenia nowych mechanizmów, które pobudzą internacjonalizację, innowacyjność i zacieśnią powiązania między badaniami a edukacją.
Duda wyjaśnił, że Akademia Kopernikańska została powołana w celu uzupełnienia istniejących systemów finansowania poprzez wprowadzenie zachęt konkurencyjnych, zachęcających naukowców do podejmowania ambitnych, długoterminowych projektów.
Bronił również Szkoły Głównej im. Mikołaja Kopernika, uruchomionej na mocy tej samej ustawy z 2022 r., i odrzucił argumenty dotyczące likwidacji, uznając je za powtórzoną krytykę z wcześniejszych debat, z którą zawsze się kwestionował.
Prezydent argumentował, że od powstania instytucji upłynęło zbyt mało czasu, aby rzetelnie ocenić ich wpływ. Skrytykował rozwiązanie jako pochopne i motywowane politycznie, zauważając, że klauzule przejściowe w pierwotnym akcie prawnym uwzględniały już tymczasowe aspekty operacyjne.
Duda uznał krytykę za zbyt ogólnikową, powołując się na takie określenia jak „nieskuteczność operacyjna” bez merytorycznej analizy. Zwrócił uwagę, że cięcia budżetowe w 2024 roku – zmniejszające finansowanie akademii o ponad 50% – poważnie utrudniły jej przyznawanie grantów i wywiązywanie się ze zobowiązań, co sprawia, że oskarżenia o nieskuteczność są nieszczere.
„Oskarżanie tych instytucji o słabe wyniki, po systematycznym pozbawianiu ich środków, jest głęboko sprzeczne” – napisał, potępiając próbę rozwiązania uczelni jako politycznie motywowany sabotaż wysiłków na rzecz wzmocnienia polskiej nauki.
Na zakończenie swojego wystąpienia Duda stwierdził, że utrudnianie działalności i dyskredytowanie tych legalnie działających instytucji, a następnie podejmowanie przedwczesnych prób ich likwidacji, nie może liczyć na jego poparcie. (PAP)
agt/
