Zdjęcie: materiały prasowe
Żółw, który istniał około 215 milionów lat temu na terenie dzisiejszej Tajlandii, nie pasuje do żadnego wcześniej rozpoznanego rodzaju, co wskazuje na większą różnorodność wczesnych przedstawicieli tej grupy, niż wcześniej sądzono – jak wykazali paleontolodzy, w tym ci z Instytutu Paleobiologii Polskiej Akademii Nauk. Gad ten miał krewnych w Polsce.
Okres triasowy oznacza najwcześniejszą fazę ery mezozoicznej, trwającą od 251 do 201 milionów lat temu. Dzieli się na trzy sekcje: wczesną (tuż przed wymieraniem permskim), środkową i późną. „W triasie zaczęły pojawiać się liczne grupy czworonogów, które znamy dzisiaj. Wśród nich są żółwie. W tym kontekście są to gatunki, które możemy już zaklasyfikować jako żółwie, jednak nie należą one do żadnej z grup, które istnieją dzisiaj. Nazywamy je pniem ewolucyjnym” – zauważa dr Tomasz Szczygielski z Instytutu Paleobiologii PAN w komentarzu dla PAP.
Według niego w triasie istniały trzy grupy żółwi: Proganochelyidae, Proterochersidae i Australochelyidae (ta ostatnia znana była z triasu tylko na terenie dzisiejszej Argentyny). Wcześniej uważano, że pierwsze dwie rodziny były reprezentowane przez dwa główne rodzaje: Proganochelys i Proterochersis. „Teraz okazuje się, że istniały dodatkowe rodzaje, a wczesne żółwie wykazywały znacznie większą różnorodność” – dodał Tomasz Szczygielski.
W późnym triasie żółwie były już rozprzestrzenione na całym świecie, ale tylko jeden gatunek został zidentyfikowany we wschodniej części superkontynentu Pangea – Proganochelys ruchae z Tajlandii. Ten żółw żył około 215–210 milionów lat temu i prawdopodobnie był półwodny, najprawdopodobniej niewielkich rozmiarów – od kilkunastu do kilkudziesięciu centymetrów długości.
Paleontolog, specjalizujący się w żółwiach triasowych, postanowił zbadać swoje okazy, opisane wcześniej w latach 80., dokładniej. „Badanie historycznych i wcześniej niepublikowanych materiałów przechowywanych w Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu, w świetle nowych danych, wykazało, że tajski gatunek nie należy do rodzaju Proganochelys, który występuje wyłącznie we współczesnej Europie, ale raczej do nowego rodzaju, Thaichelys („tajski żółw”), z grupy Proterochersidae” — stwierdził główny autor powiązanej publikacji, która została opublikowana w czasopiśmie „PLOS One”.
„Żółw z Tajlandii posiadał mozaikę cech anatomicznych widocznych u innych znanych rodzajów. Dlatego obserwujemy reprezentację pierwotnego członka tej linii ewolucyjnej, potencjalnie jednego z najbardziej prymitywnych, wciąż zachowującego zbiór prymitywnych cech, jeszcze nie w pełni rozwiniętych. Nasze analizy wskazują, że żółwie w okresie triasu „eksperymentowały” z różnymi adaptacjami i że nie było tylko 2-3 podstawowych rodzajów, które ewoluowały w sposób liniowy i osiągnęły natychmiastowy sukces, ale raczej wiele prób i błędów, prowadzących do rozwoju licznych gałęzi ewolucyjnych, z których niektóre przetrwały do jury, podczas gdy inne wyginęły pod koniec triasu” – wyjaśnił Tomasz Szczygielski.
Zauważył ponadto, że odkrycia te pogłębiają naszą wiedzę nie tylko na temat ewolucji żółwi, ale także na temat ewolucji ekosystemów w całym okresie triasowym.
Jak wspomniał Tomasz Szczygielski, badania nad żółwiami triasowymi do niedawna uważano za niszowe; odkrycia na stanowiskach paleontologicznych były również ograniczone. „Najwcześniejsze artykuły naukowe prezentujące żółwie triasowe powstały na przełomie XIX i XX wieku. Kolejne pojawiły się pod koniec XX wieku, ale znaczące raporty zaczęły pojawiać się dopiero w XXI wieku, częściowo dzięki postępom w technologii trójwymiarowego skanowania skamieniałości. Wiele pytań zostało rozwiązanych, ale wiele pozostaje bez odpowiedzi, takich jak preferencje środowiskowe poszczególnych gatunków, ponieważ czasami żółwie występują w dużych ilościach na sąsiednich stanowiskach o tym samym wieku, podczas gdy w innych są całkowicie nieobecne” – zauważył.
Badacz podkreślił również, że „polski” żółw triasowy, którego szczątki opisano po raz pierwszy w 2012 r., był blisko spokrewniony z żółwiem z Tajlandii. Ten wcześniej niezidentyfikowany gatunek został nazwany Proterochersis porebensis, co można przetłumaczyć jako „oryginalny żółw z Poręby” (jego szczątki odkryto w Porębie koło Zawiercia).
Jak przypomniał nam Tomasz Szczygielski, jeden z odkrywców nowego gatunku, są to jedne z najstarszych żółwi na świecie. Żyły 215 milionów lat temu na terenie obecnego województwa śląskiego, osiągając długość około jednego metra i prawdopodobnie będąc wszystkożerne i półwodne.
Zapytany, czy współczesne żółwie pochodzą od triasowych linii ewolucyjnych, paleontolog potwierdził, że choć są one połączone w obrębie tej samej grupy ewolucyjnej, to reprezentują zupełnie inną gałąź, która pojawiła się dopiero pod koniec jury (około 160 milionów lat temu).
Nauka w Polsce, Agnieszka Kliks-Pudlik (PAP)
acp/ bar/ mhr/
