Adobe Stock
Około jedna trzecia Polaków (32%) uważa, że ludzie współistnieli z dinozaurami, a prawie 40% (38%) nie akceptuje tezy, że współcześni ludzie wyewoluowali z wcześniejszych gatunków zwierząt, jak wynika z badania Eurobarometru opublikowanego w lutym.
Pod koniec września i na początku października poprzedniego roku oceniano postawy Europejczyków wobec nauki i technologii. Mieszkańców krajów europejskich poproszono między innymi o wskazanie, czy uważają konkretne stwierdzenie za prawdziwe czy fałszywe. Alternatywna odpowiedź brzmiała: Nie wiem.
Według 32% Polaków twierdzenie, że ludzie żyli równocześnie z dinozaurami jest prawdziwe (twierdzenie nieprawdziwe). Stanowi to wzrost o 4 punkty procentowe w porównaniu z badaniem z 2021 r. Natomiast 65% ankietowanych Polaków uznało je za fałszywe (wzrost o 7 punktów procentowych). Odpowiedzi „nie wiem” udzieliło 3% respondentów (spadek o 11 punktów procentowych w porównaniu z poprzednim badaniem).
Dla porównania, 23% ankietowanych obywateli krajów UE uważa, że ludzie istnieli obok dinozaurów, podczas gdy 68% odrzuciło to twierdzenie jako fałszywe. Odpowiedź „Nie wiem” została wybrana przez 9% respondentów z UE.
58% Polaków potwierdza zasadność twierdzenia, że współcześni ludzie wyewoluowali z wcześniejszych gatunków zwierząt (co oznacza wzrost o 6 punktów procentowych w porównaniu z poprzednim badaniem; stwierdzenie prawdziwe). Tymczasem 38% nie zgadza się z tym twierdzeniem (co oznacza wzrost o 2 punkty procentowe). Odpowiedź „nie wiem” zgłosiło 4% (co oznacza spadek o 8 punktów procentowych).
W UE 67% obywateli akceptuje to stwierdzenie jako prawdziwe, podczas gdy 27% uważa je za fałszywe. „Nie wiem” było odpowiedzią 6%.
Natalia Gruenpeter z Centrum Analiz Dezinformacyjnych NASK poinformowała PAP, że w dobie powszechnego dostępu do Internetu i rosnącego znaczenia otwartej komunikacji naukowej, twierdzenie o braku dostępu do wiedzy jest nieprawdziwe. „Chociaż dostęp jest dostępny, obok wiarygodnych źródeł informacji, są takie, które rozpowszechniają fałszywe treści i kwestionują osiągnięcia naukowe. Potrafią one skutecznie przyciągnąć uwagę internautów, często poprzez proste wyjaśnienia, stosowanie kontrowersji i sensacyjnego języka lub wskazywanie palcami na osoby odpowiedzialne za złożone sytuacje” – zauważyła.
Obywatele Europy, w tym Polacy, zostali również zapytani o ich przekonania dotyczące takich stwierdzeń, jak: „liczba ludności na świecie przekracza obecnie 10 miliardów” (fałsz), „wirusy zostały stworzone w laboratoriach rządowych, aby kontrolować nasze wolności” (fałsz), „antybiotyki zabijają wirusy w taki sam sposób, jak zabijają bakterie” (fałsz), „istnieje lekarstwo na raka, które jest ukrywane dla zysku komercyjnego” (fałsz), „tlen, którym oddychamy, pochodzi z roślin” (prawda) oraz „zmiany klimatyczne są spowodowane przede wszystkim cyklami naturalnymi, a nie działaniami człowieka” (fałsz).
Gruenpeter podkreśliła, że nie można pominąć wpływu dezinformacji na wiedzę i przekonania respondentów. „Jest to szczególnie widoczne w przypadku teorii spiskowych dotyczących zdrowia i twierdzeń o przyczynach zmiany klimatu” – stwierdziła.
Ekspert zauważył, że te dwie dziedziny są często błędnie przedstawiane w infosferze.
„Narracje dezinformacyjne dotyczące zdrowia stale obejmują implikacje działań szkodliwych dla obywateli, ukrywanie „istotnych faktów” lub oskarżenia wobec rządów, podmiotów medycznych i korporacji farmaceutycznych. W kontekście klimatu kwestionowany jest nie tylko wpływ człowieka na obserwowane zmiany, ale także skutki dwutlenku węgla i samo ocieplenie” – zauważyła.
Gruenpeter zauważył, że zdrowie i klimat to dwa obszary naukowe ściśle powiązane z naszym codziennym życiem. „Nieustannie jesteśmy świadkami tego, jak odkrycia badaczy przekładają się na konkretne rozwiązania: produkty, usługi, technologie, zalecenia, standardy lub polityki publiczne” – zauważył ekspert.
Europejczycy zostali zachęceni do odpowiedzi na stwierdzenie: „nauka i technologia ulepszają nasze życie, czyniąc je łatwiejszym, zdrowszym i wygodniejszym”.
16% ankietowanych Polaków w pełni zgodziło się z tym stwierdzeniem (spadek o 6 punktów procentowych w porównaniu z badaniem z 2021 r.). 53% było skłonnych się zgodzić (wzrost o 1 punkt procentowy). 21% było neutralnych (wzrost o 4 punkty procentowe). 7% raczej się nie zgadzało (bez zmian), a 2% całkowicie się nie zgadzało (wzrost o 2 punkty procentowe). Odpowiedź „nie wiem” wybrał 1% respondentów (spadek o 1 punkt procentowy).
Oznacza to, że łącznie 69% ankietowanych Polaków popierało to stwierdzenie (co oznacza spadek o 5 punktów procentowych), podczas gdy 9% było mu przeciwnych (co oznacza wzrost o 2 punkty procentowe).
54% ankietowanych Polaków zgodziło się ze stwierdzeniem, że sztuczna inteligencja wykorzystywana w nauce znacząco wpłynie na postępy, które rozwiążą poważne problemy, takie jak zmiana klimatu i poważne choroby. W tej grupie 5% całkowicie się zgodziło, a 49% „wykazywało tendencję do zgadzania się”. 12% się nie zgodziło, a 31% wybrało odpowiedź „ani się zgadzam, ani się nie zgadzam”.
Badanie Eurobarometru „Wiedza i postawy Europejczyków wobec nauki i techniki” przeprowadzono we wrześniu i październiku 2024 r.
Infografiki dla abonentów Serwisu Infograficznego PAP można pobrać pod adresem https://igrafika.pap.pl/. (PAP)
wiem/ jann/ lm/
