Zdjęcie: Adobe Stock
Zwierzęta, które zostały ugryzione przez kleszcze, rozwijają pewien poziom odporności, który pomaga w zmniejszeniu populacji kleszczy. Te nowe spostrzeżenia od badaczy badających te pajęczaki i ich relacje z żywicielami zostały szczegółowo opisane w czasopiśmie Ticks and Tick-borne Diseases.
Zachowanie kleszczy związane z żerowaniem jest zależne od układu odpornościowego żywiciela, jak również od czynności pielęgnacyjnych wykonywanych przez żywiciela. Obrona immunologiczna żywiciela utrudnia fizyczne przywieranie kleszczy do skóry właściwej i naskórka, zakłócając wpływ pasożytów na krzepnięcie krwi żywiciela. Zachowania pielęgnacyjne u zwierząt ugryzionych przez kleszcze (takie jak drapanie, lizanie i pocieranie) mogą wyeliminować, uszkodzić lub zabić kleszcza. Co istotne, obrona immunologiczna i behawioralna są ze sobą powiązane: odpowiedź immunologiczna wyzwala również uwalnianie substancji wywołujących swędzenie i pielęgnację. Te mechanizmy obronne u żywicieli stanowią zjawisko znane jako nabyta odporność na kleszcze.
Naukowcy z Washington State University (WSU) badali rozwój odporności na kleszcze u zwierząt, których krew żywią się tymi przenoszącymi choroby pajęczakami.
Przeprowadzono badania na myszopodobnych gryzoniach (Peromyscus), królikach i bydle. Po narażeniu na kleszcze zwierzęta te rozwinęły odporność na ukąszenia, co z czasem znacznie zmniejszyło populację kleszczy. Jest to kluczowe, ponieważ wielkość populacji jest kluczowym czynnikiem w ekologii pajęczaków żywiących się krwią: wzrost liczby kleszczy prowadzi do większej liczby chorób i innych powikłań powodowanych przez te pasożyty u ludzi, dzikich zwierząt i zwierząt gospodarskich.
„Dużą uwagę przywiązuje się do zrozumienia, jakie czynniki wpływają na populacje kleszczy, co powoduje, że są one bardziej powszechne w niektórych obszarach, a mniej w innych” — stwierdził Jeb Owen, adiunkt entomologii na WSU i współautor badania (DOI 10.1016/j.ttbdis.2025.102460). „Rozumiejąc tę dynamikę, możemy szukać metod łagodzenia problemów związanych z kleszczami”.
Większość badań nad kleszczami opiera się na eksperymentach na zwierzętach laboratoryjnych, takich jak myszy domowe lub świnki morskie, które zazwyczaj nie są celem kleszczy w ich naturalnym środowisku. Aby połączyć modele laboratoryjne z ekologią kleszczy, nowe badanie wykorzystało populacje trzech gatunków, które naturalnie są żywicielami kleszcza Dermacentor andersoni: myszy, króliki i bydło. Zwierzęta były przetrzymywane w obiektach US Department of Agriculture (USDA) na University of Idaho, a badania prowadził zespół współpracujących ze sobą WSU i USDA.
W tych eksperymentach na zwierzętach kleszcze były karmione w trakcie trzech stadiów cyklu życia — larwy, nimfy i osobnika dorosłego. Naukowcy ocenili odżywianie, rozwój i rozmnażanie kleszczy na zwierzętach, które wcześniej zostały ugryzione przez kleszcze, w porównaniu do tych, które wcześniej się z nimi nie zetknęły.
W każdym przypadku wcześniej zainfekowani żywiciele wykazali odporność, a populacja kleszczy zmniejszyła się na wszystkich etapach życia. Prawie 23 procent mniej kleszczy osiągnęło dorosłość na żywicielach, którzy byli narażeni na kleszcze, podczas gdy dorosłe samice wyprodukowały o 32 procent mniej larw. Późniejsze symulacje wskazały, że nabyta odporność żywiciela może obniżyć średni wzrost populacji kleszczy z trzema żywicielami o 68 procent.
„Skumulowane skutki w całym cyklu życia są znaczące” – zauważył Owen. „Daje nam to nowe spojrzenie na to, dlaczego populacje kleszczy ulegają wahaniom”.
Choroby przenoszone przez kleszcze na ludzi obejmują boreliozę, gorączkę plamistą Gór Skalistych i gorączkę wirusową Kolorado — niektóre z nich mogą zagrażać życiu. Niektóre kleszcze mogą nawet wywołać „alergię na czerwone mięso”, powodującą ciężką chorobę po spożyciu mięsa.
Te pajęczaki rozprzestrzeniają również choroby zarówno na zwierzęta hodowlane, jak i dzikie, i mogą wyrządzić bezpośrednie szkody, takie jak anemia i zahamowanie wzrostu. Zakażone zwierzęta gospodarskie mogą spędzać więcej czasu na pocieraniu, drapaniu i lizaniu podrażnionej skóry zamiast na jedzeniu.
Wyniki sugerują, że naturalną odpowiedź immunologiczną można odtworzyć poprzez opracowanie szczepionki. Konieczne będą dalsze badania, aby określić, jak szybko zwierzęta nabywają odporność na kleszcze i jak długo ta odporność trwa. Jednak wyniki oferują nowe spojrzenie na czynniki wpływające na populacje kleszczy — poprzednie badania koncentrowały się głównie na wpływie pogody i innych „abiotycznych” elementów środowiskowych.
„Zjawisko nabytej odporności na kleszcze może znacząco wpłynąć na dynamikę populacji kleszczy” – podsumował Owen.
Paweł Wernicki (PAP)
pmw/ zan/
