Niektórzy pracownicy wykorzystują zwolnienia lekarskie do celów wykraczających poza ich przeznaczenie. Regularne kontrole Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) nakładają surowe kary za takie nadużycia, od cofnięcia świadczeń po zwolnienie z pracy i żądanie zwrotu. Poznaj czynności zabronione na zwolnieniu lekarskim.
/ Przemysław Terlecki / INTERIA.PL
Urlop zdrowotny jest oficjalnym narzędziem rekonwalescencji lub opieki nad pacjentem, a nie nieograniczonym przywilejem. Mimo to wielu pracowników traktuje go jako dodatkowy urlop lub szansę na dodatkowy dochód. Aby temu przeciwdziałać, ZUS zwiększył liczbę nieplanowanych zasiłków wypłacanych w dowolnym momencie urlopu. Kary wykraczają poza kwestie finansowe, w tym cofnięcie świadczeń i konsekwencje dla zatrudnienia.
Kontrole ZUS w L4 stają się coraz bardziej znaczące. Miliony odzyskane.
Coraz więcej przypadków spotyka się z konsekwencjami. Od stycznia do czerwca 2024 roku ZUS przeprowadził ponad 260 000 kontroli dotyczących przestrzegania przepisów dotyczących zwolnień lekarskich. Najczęstsze naruszenia obejmowały pracę zarobkową, remonty nieruchomości i wyjazdy wakacyjne . Jeszcze bardziej wymowna jest roczna kwota zwrotu żądana przez ZUS, która uwypukla skalę oszustw i dowodzi, że ryzyko kontroli jest obecnie realne.
Według „Dziennika Gazety Prawdy”, tylko w 2024 roku ZUS wstrzymał wypłatę około 52,95 mln zł po zakwestionowaniu około 36 600 świadczeń . To podwojenie w ciągu czterech lat. Po rozszerzeniu uprawnień kontrolnych w styczniu 2025 roku, kwoty te mogą wzrosnąć jeszcze bardziej, ponieważ ZUS może teraz monitorować pracowników na urlopach bez wcześniejszego ostrzeżenia.
Kody urlopowe mają znaczenie – rozróżnienie między „1” i „2”
Pracownicy muszą zwrócić uwagę na kluczowe różnice w klasyfikacjach zwolnień lekarskich , które zostaną najpierw zweryfikowane przez inspektorów. Lekarze przypisują kody:
- 1 – wymagany odpoczynek w łóżku,
- 2 – mobilność dozwolona.
Kod „1” nakazuje pobyt w domu, z wyjątkiem zadań związanych z leczeniem, takich jak wizyty lekarskie. Kod „2” zezwala na lekkie aktywności, takie jak spacery, ale zabrania pracy lub wykonywania prac o dużym nasileniu. Oznaczenie „może spacerować” jest błędnie interpretowane jako pełna swoboda , jednak orzeczenia sądów (np. Sąd Apelacyjny w Katowicach z 12 listopada 2002 r.) wyjaśniają, że nie zezwala ono na wykonywanie obowiązków sprzecznych z celami urlopu.
Zarabiasz w L4? Gwarantowana utrata korzyści
Zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach, do utraty świadczeń wystarczy jedno naruszenie :
- podejmowanie płatnych zajęć w trakcie urlopu,
- niewłaściwe wykorzystanie urlopu niezgodnie z jego celem.
Zatrudnienie obejmuje standardowe stanowiska, umowy o pracę na zlecenie, działalność gospodarczą lub pomoc w gospodarstwie rolnym. Sądy orzekły, że nawet pojedynczy przypadek pracy stanowi naruszenie. Istnieją wyjątki w przypadku nieodpłatnych funkcji społecznych, pod warunkiem, że nie zagraża to zdrowiu – np. zasiadanie w zarządzie mieszkaniowym.
Poza pracą: Inne zakazy L4
Zabronione są następujące czynności:
- utrudniać powrót do zdrowia,
- ignorować porady lekarskie,
- odbiegać od celów leczniczych.
Przykłady: remonty, wizyty na targach, pozamedyczne podróże zagraniczne, imprezy sportowe lub udział w zajęciach sportowych . W przypadku urlopu opiekuńczego ZUS weryfikuje, czy istnieje alternatywne źródło utrzymania gospodarstwa domowego.
Wizyty niespodziewane definiują kontrole ZUS
Kontrole odbywają się bez uprzedzenia, w dowolnym momencie urlopu – z inicjatywy ZUS lub pracodawcy (ponad 20 pracowników). Czynniki wyzwalające obejmują:
- częste krótkie nieobecności,
- wiele notatek lekarskich,
- zmienne rodzaje świadczeń,
- wcześniejsze kary.
Dozwolone działania L4: Klucz moderacji
Życie codzienne nie jest zakazane. Dopuszczalne działania obejmują:
- niezbędne zakupy (jeśli nie ma pomocy),
- uzyskanie leków,
- wizyty lekarskie,
- zatwierdzone spacery.
Studenci mogą uczęszczać na zajęcia, jeśli jest to zgodne z zaleceniami lekarza (orzeczenie Sądu Najwyższego z 4 marca 1999 r., sygn. akt I PKN 613/98). W przypadku ujawnienia naruszeń, ZUS sporządza zawiadomienie o wstrzymaniu wypłaty świadczeń . Pracodawca może potraktować nadużycie jako podstawę do zwolnienia (art. 52 § 1 pkt 1 Kodeksu pracy) lub zażądać zwrotu całości świadczenia.
Regeneracja ≠ wakacje
Poziom 4 stawia zdrowie na pierwszym miejscu, a nie wygodę. Przy surowszych kontrolach, nadużywanie urlopu wiąże się z ryzykiem wysokich kosztów . Przestrzeganie przepisów góruje nad ryzykiem – wizyty w ZUS nie dają żadnych wymówek, często prowadząc do obciążeń finansowych i prawnych.
Agata Jaroszewska
