Zdjęcie: Adobe Stock
Międzynarodowa Stacja Kosmiczna (ISS) stanowi jedno z najważniejszych osiągnięć współczesnej technologii i jest świadectwem globalnej współpracy w eksploracji kosmosu. Podczas gdy jej okres eksploatacji dobiega końca, dziedzictwo ISS utoruje drogę przyszłym przedsięwzięciom w dziedzinie eksploracji kosmosu.
Misja kosmiczna AX-4 z udziałem polskiego astronauty Sławosza Uznańskiego-Wiśniewskiego ma się rozpocząć 8 czerwca. Załoga ma spędzić dwa tygodnie na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej, gdzie będzie uczestniczyć w eksperymentach opracowanych przez polskich badaczy.
Inicjatywa Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS) jest efektem współpracy pięciu agencji kosmicznych: NASA (USA), Roskosmos (Rosja), ESA (Europa), JAXA (Japonia) i CSA (Kanada).
Początki ISS sięgają 1984 r., kiedy NASA (amerykańska agencja kosmiczna) ujawniła plany budowy stacji orbitalnej Space Station Freedom, za formalną zgodą prezydenta Ronalda Reagana i po zatwierdzeniu budżetu przez Kongres Stanów Zjednoczonych.
Niedługo potem do inicjatywy dołączyły Kanada, Japonia i kraje Europejskiej Agencji Kosmicznej. Faza projektowania stacji trwała od 1984 do 1993 roku.
W tym samym czasie ZSRR przygotowywał się do utworzenia stacji Mir-2. Po zakończeniu zimnej wojny obie strony zgodziły się połączyć swoje wysiłki, czego efektem był wspólny projekt ISS.
ISS została wyniesiona na orbitę w 1998 roku (jej pierwszy moduł zaprojektowała Rosja), a z czasem była rozbudowywana o kolejne moduły.
Od roku 2000 ISS jest nieprzerwanie zajmowana przez załogi z różnych krajów. Według NASA, do tej pory stację odwiedziło ponad 270 astronautów.
Stacja składa się z dwóch głównych segmentów: segmentu rosyjskiego (ROS) i amerykańskiego (USOS), a także licznych modułów naukowych, logistycznych i mieszkalnych. Na pokładzie przeprowadzane są różnorodne eksperymenty naukowe i oceny technologiczne, często przynoszące znaczące przełomy ze względu na wyjątkowe środowisko mikrograwitacji.
Obecnie ISS zbliża się do końca swojego okresu operacyjnego. 31 grudnia 2021 r. NASA ogłosiła, że otrzymała upoważnienie od administracji prezydenta USA na przedłużenie okresu operacyjnego ISS do 2030 r.
W styczniu 2031 r. zaplanowano deorbitację stacji kosmicznej. Jej wysokość będzie stopniowo zmniejszana z około 400 km, co ostatecznie doprowadzi do jej zejścia do Oceanu Spokojnego.
W związku z tym NASA zrewidowała swoje plany dotyczące stacji, przewidując, że do 2030 r. amerykańskie prywatne przedsiębiorstwa kosmiczne będą wystarczająco zaawansowane, aby podejmować się zadań na niskiej orbicie okołoziemskiej, które historycznie były wykonywane na ISS. Firmy takie jak Blue Origin, Nanoracks i Northrop Grumman otrzymały wsparcie finansowe na opracowanie nowych platform orbitalnych, które mogą przejąć obowiązki ISS w takich obszarach jak badania naukowe, produkcja przemysłowa lub turystyka kosmiczna.
Ponadto kilka państw planuje budowę własnych stacji kosmicznych; na przykład Chiny już uruchomiły stację Tiangong, która działa niezależnie od ISS.
ISS krąży wokół Ziemi na wysokości około 400 km, wykonując pełny obrót co około 90 minut. Czasami jej orbita jest skonfigurowana tak, że stacja staje się widoczna jako jasny punkt na wieczornym lub porannym niebie.
Przeloty ISS można monitorować za pomocą aplikacji śledzących stację orbitalną i inne satelity. Niektóre z tych aplikacji pozwalają użytkownikom nawet na ustawienie alertów o nadchodzących przelotach. Warto zauważyć, że NASA zapewnia również widok Ziemi z kamery umieszczonej na ISS, a ten jest często transmitowany na żywo.
Obecnie ISS jest domem dla astronautów Ekspedycji 73, która rozpoczęła się 19 kwietnia i ma zakończyć się w listopadzie. W skład załogi wchodzą: Anne McClain (USA), Nichole Ayers (USA), Kirill Peskov (Rosja), Jonny Kim (USA), Sergey Ryzhikov (Rosja), Alexey Zubritsky (Rosja) i Takuya Onishi (Japonia).
Już wkrótce powitają załogę misji Axiom Mission-4 (w tym Polaka Sławosza Uznańskiego-Wiśniewskiego) oraz misji SpaceX Crew-11.
Misja Ax-4 będzie oznaczać kolejną komercyjną załogową wyprawę prowadzoną przez Axiom Space. Włączenie polskiego astronauty jest wynikiem umowy podpisanej przez Ministerstwo Rozwoju i Technologii oraz ESA w sprawie przygotowania i realizacji polskiej misji naukowo-technicznej IGNIS na ISS. Polska Agencja Kosmiczna (POLSA) jest również zaangażowana w przygotowania jako organ wykonawczy Ministerstwa Rozwoju i Technologii.
Dr Sławosz Uznański-Wiśniewski będzie drugim Polakiem, który poleci w kosmos, po Mirosławie Hermaszewskim. Międzynarodowa załoga Ax-4 składa się z: Peggy Whitson (USA) – dowódca, Shubhanshu Shukla (Indie) – pilot i Tibor Kapu (Węgry) – specjalista. (PAP)
Nauka w Polsce
akp/ zan/
