Zdjęcie: Adobe Stock
Międzynarodowa Stacja Kosmiczna (ISS) jest jednym z najważniejszych osiągnięć współczesnej technologii i przykładem globalnej współpracy w dziedzinie badań kosmicznych. Podczas gdy okres jej działania dobiega końca, dziedzictwo ISS będzie stanowić kamień węgielny dla przyszłych przedsięwzięć w zakresie eksploracji kosmosu.
Misja kosmiczna AX-4, z udziałem polskiego astronauty Sławosza Uznańskiego-Wiśniewskiego, ma rozpocząć się 8 czerwca. Załoga spędzi dwa tygodnie na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej, przeprowadzając eksperymenty opracowane przez polskich badaczy.
Inicjatywa ISS jest wspólnym przedsięwzięciem pięciu agencji kosmicznych: NASA (USA), Roskosmos (Rosja), ESA (Europa), JAXA (Japonia) i CSA (Kanada).
Początki ISS sięgają roku 1984, kiedy to NASA (amerykańska agencja kosmiczna) ujawniła plany stacji orbitalnej Space Station Freedom – uzyskując oficjalne poparcie prezydenta Ronalda Reagana i późniejszą akceptację budżetową Kongresu Stanów Zjednoczonych.
Niedługo potem do inicjatywy dołączyły Kanada, Japonia i kraje Europejskiej Agencji Kosmicznej. Faza projektowania stacji trwała od 1984 do 1993 roku.
Jednocześnie ZSRR pracował nad swoją stacją Mir-2. Po zimnej wojnie obie strony zdecydowały się połączyć swoje wysiłki, co doprowadziło do utworzenia wspólnego przedsięwzięcia ISS.
ISS została wyniesiona na orbitę w 1998 roku (pierwszy moduł został zaprojektowany przez Rosjan) i od tamtej pory była stopniowo rozbudowywana o kolejne moduły.
Od roku 2000 ISS jest nieprzerwanie zajmowana przez załogi z różnych krajów. Jak podaje NASA, do tej pory stację odwiedziło ponad 270 astronautów.
Stacja składa się z dwóch głównych segmentów: segmentu rosyjskiego (ROS) i amerykańskiego (USOS), a także licznych modułów naukowych, logistycznych i mieszkalnych. Na pokładzie przeprowadza się szeroki zakres eksperymentów naukowych i prób technologicznych, często przynoszących znaczące przełomy, dzięki unikalnemu środowisku mikrograwitacji.
ISS zbliża się obecnie do końca swojego okresu operacyjnego. 31 grudnia 2021 r. NASA ogłosiła, że otrzymała deklarację od administracji prezydenta USA o przedłużeniu okresu operacyjnego ISS do 2030 r.
W styczniu 2031 r. stacja kosmiczna ma zostać deorbitowana. Jej wysokość orbitalna będzie stopniowo zmniejszana z około 400 km, co ostatecznie doprowadzi do jej zejścia do Oceanu Spokojnego.
W związku z tym NASA zrewidowała swoje plany dotyczące ISS, przewidując, że do 2030 r. amerykańskie prywatne firmy kosmiczne będą wystarczająco dojrzałe, aby podejmować się zadań na niskiej orbicie okołoziemskiej, które tradycyjnie były wykonywane na ISS. Firmy takie jak Blue Origin, Nanoracks i Northrop Grumman otrzymały już fundusze na opracowanie nowych platform orbitalnych zdolnych do przejęcia roli ISS w badaniach naukowych, produkcji przemysłowej lub turystyce kosmicznej.
Ponadto wiele państw rozważa budowę własnych stacji kosmicznych; na przykład Chiny z powodzeniem zbudowały stację Tiangong, działającą niezależnie od ISS.
ISS krąży wokół Ziemi na wysokości około 400 km, wykonując pełny obrót co około 90 minut. Czasami jej orbita jest tak ustawiona, że stację można zaobserwować jako jasny punkt poruszający się po nocnym niebie wczesnym rankiem lub wieczorem.
Przeloty ISS można monitorować za pomocą aplikacji śledzących stację orbitalną i inne satelity. Niektóre z tych aplikacji pozwalają użytkownikom nawet ustawić alerty dotyczące nadchodzących przelotów. Warto zauważyć, że NASA zapewnia również transmisję na żywo, pokazującą widoki Ziemi z kamery zamontowanej na ISS.
Obecnie ISS zamieszkują astronauci z Ekspedycji 73, która rozpoczęła się 19 kwietnia i zakończy w listopadzie. W skład załogi wchodzą: Anne McClain (USA), Nichole Ayers (USA), Kirill Peskov (Rosja), Jonny Kim (USA), Sergey Ryzhikov (Rosja), Alexey Zubritsky (Rosja) i Takuya Onishi (Japonia).
Już wkrótce astronauci powitają zespół misji Axiom Mission-4 (w tym polskiego astronautę Sławosza Uznańskiego-Wiśniewskiego) oraz misję SpaceX Crew-11.
Misja Ax-4 będzie oznaczać kolejną komercyjną załogową wyprawę prowadzoną przez Axiom Space. Zaangażowanie polskiego astronauty jest wynikiem umowy zawartej między Ministerstwem Rozwoju i Technologii a ESA w sprawie przygotowania i realizacji polskiej misji naukowo-technologicznej IGNIS na ISS. Polska Agencja Kosmiczna (POLSA) również uczestniczy w przygotowaniach jako agencja wykonawcza Ministerstwa.
Dr Sławosz Uznański-Wiśniewski zostanie drugim Polakiem, który poleci w kosmos, po Mirosławie Hermaszewskim. Międzynarodowa załoga Ax-4 obejmuje: Peggy Whitson (USA) – dowódca, Shubhanshu Shukla (Indie) – pilot i Tibor Kapu (Węgry) – specjalista. (PAP)
Nauka w Polsce
akp/ zan/
