Dolina Atiko; Ogólny widok miejsca El Curaca. Źródło: prof. Józefa Szykulskiego
Archeolodzy z Uniwersytetu Wrocławskiego odkryli miejsce pochówku zawierające szczątki 24 osób, głównie kobiet i dzieci, w południowym Peru. Obrażenia zaobserwowane u zmarłych sugerują, że zginęli podczas najazdu prawie tysiąc lat temu.
Zespół z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego zakończył kolejny sezon wykopalisk na stanowisku El Curaca, położonym na ostatnim odcinku doliny rzeki Atico w południowym Peru. „To stanowisko stanowi mieszankę kultur, którą systematycznie badamy od 2022 roku” – powiedział PAP prof. Józef Szykulski, kierownik projektu i profesor honorowy Universidad Católica de Santa María w Arequipie.
Podczas niedawno zakończonego sezonu wykopaliskowego archeolodzy odkryli między innymi cmentarz ze szczątkami 24 osób, głównie kobiet i dzieci, które zostały pochowane w całunach obok różnych ofiar. Badania antropologiczne kości potwierdziły, że osoby te nie zmarły z przyczyn naturalnych. Potwierdzają to liczne urazy widoczne na czaszkach i klatkach piersiowych, które były bezpośrednimi przyczynami śmierci wszystkich osób.
„Natknęliśmy się na cmentarz osób zabitych podczas nalotu. Każda czaszka odkryta w tym miejscu wykazywała znaczne uszkodzenia, będące wynikiem uderzeń zadanych pałką z miedzianą głowicą w kształcie gwiazdy lub pałką z kulistą kamienną głowicą” – zauważyło źródło PAP.
Badacze przypuszczają, że zabójstw dokonała grupa, która zaatakowała obóz. Wydaje się jednak, że atakujący ponieśli porażkę, a członkowie społeczności, z której się wywodzili, zmarli po tym, jak zwycięska grupa pochowała swoich krewnych.
„Wniosek ten jest wzmocniony obserwacją, że zmarli zostali pochowani z szacunkiem, owinięci w całuny z wełny lub bawełny i otoczeni darami grobowymi, a doły grobowe, w których umieszczono ciała, były otoczone kamiennym murem” – wyjaśnił prof. Józef Szykulski.
W grobach odkryto artefakty, takie jak narzędzia z kości i kamienia, ozdoby, tekstylia i fragmenty ceramiki, które uważa się za powiązane z kulturą Chuquibamba (Aruni). Centrum tej kultury znajduje się w kotlinie Majes, na południe od Atico.
Fakt, że w tym rejonie stoczono znaczącą bitwę, potwierdzają także liczne miedziane topory, gwiaździste głowice pałek i wspomniane wcześniej kuliste kamienne głowice pałek znalezione w El Curaca.
Badacz zakłada, że opisane wydarzenia mogły mieć miejsce w okresie szybkich zmian politycznych i migracji, mających miejsce począwszy od XI w. n.e.
Podczas pracy na stanowisku El Curaca w dolinie Atico archeolodzy z Uniwersytetu Wrocławskiego i Universidad Catolica de Santa Maria w Arequipie odkryli również strukturę przypominającą okrągłą studnię, ze ścianami i dnem zbudowanym z kamieni połączonych zaprawą glinianą. Wewnątrz znaleźli 29 pochówków dzieci i kobiet, ułożonych w wielu warstwach.
„Nie znaleziono dowodów sugerujących, że te osoby spotkał gwałtowny koniec. Można założyć, że jest to zbiorowy grób ludzi z jednej dużej rodziny, czyli jednego klanu, społeczności, która kolejno chowała swoich zmarłych w tym samym miejscu przez okres 40-50 lat. Datowanie radiowęglowe grobowca wskazuje, że pochodzi on z V-VI wieku. Przedmioty znalezione w przedmiotach grobowych obejmują artefakty związane z wczesnymi społeczeństwami rolniczymi regionu, a także wpływy kultury Nazca, która rozwinęła się dalej na północ i dotarła do doliny Atico. Zmarłych pochowano z misternie tkanymi tkaninami w stylu Nazca, kulami wielobarwnych nici, wrzecionami, a także wisiorkami przedstawiającymi ludzkie twarze i półszlachetne kamienie przedstawiające całe postacie” – zauważył prof. Szykulski.
Podczas badań w Dolinie Atico naukowcy byli szczególnie zaskoczeni niezwykle wysoką liczbą pochówków dzieci, co jest niezwykłe nawet w przypadku cmentarzysk przedkolumbijskich. Wiadomo, że w społeczeństwach przedkolumbijskich co drugie dziecko przeżywało wczesne lata. Jednak w tym przypadku wskaźnik śmiertelności był znacznie wyższy.
„Możliwe, że skażenie środowiska przyczyniło się do tak wysokiej śmiertelności niemowląt i małych dzieci. Należy zauważyć, że w górnych obszarach zlewni Atico znajdują się złoża miedzi i złota, które zawierają również wysoce toksyczny arsen. Jego przedostanie się do wód gruntowych i rzeki Atico mogło poważnie wpłynąć na zdrowie społeczności zamieszkującej ten obszar. Badania laboratoryjne zlecone w Peru pod koniec kwietnia pomogą wyjaśnić zasadność tej hipotezy” – wyjaśnił badacz.
Projekt Atico jest realizowany przez Uniwersytet Wrocławski w ramach grantu przyznanego przez Narodowe Centrum Nauki (Opus21).
Nauka w Polsce, Ewelina Krajczyńska-Wujec (PAP)
ekr/ zan/ lm/
