Zdjęcie: Adobe Stock
Jak wynika z badania przeprowadzonego przez naukowców z Uniwersytetu SWPS, około 50% osób studiujących w Polsce zmaga się ze znacznym poziomem stresu, a ponad 31% pracowników naukowych zgłasza objawy związane z zaburzeniami afektywnymi, w tym depresją.
Autorzy raportu zatytułowanego „Analiza badań nad zdrowiem psychicznym i jakością życia w środowisku akademickim” zbadali i omówili ustalenia dotyczące zdrowia psychicznego i jakości życia wśród społeczności akademickiej w Polsce w ostatnich latach, umieszczając te informacje w szerszym kontekście międzynarodowym. Badanie zostało zlecone przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
Naukowcy skupili się na czterech odrębnych grupach społeczności uniwersyteckiej: studentach, doktorantach, personelu administracyjnym i kadrze akademickiej.
Analiza ujawnia, że studenci na polskich uniwersytetach zmagają się ze znacznym stresem codziennym, co przyznaje około 50% studentów płci męskiej i żeńskiej. Poziom stresu jest zwykle wyższy wśród studentek w porównaniu do ich kolegów. Główne źródła stresu dla studentów dotyczą niepewności co do ich przyszłości zawodowej, a pandemia COVID-19 dodatkowo nasila presję związaną z przejściem na edukację online.
Zarówno studenci płci męskiej, jak i żeńskiej są narażeni na depresję i wykazują objawy zaburzeń afektywnych. Jedno z badań wykazało, że 23% studentów spełniało kryteria zaburzeń depresyjnych, w tym 4% sklasyfikowano jako doświadczających ciężkiej depresji, która była bardziej rozpowszechniona wśród studentek niż studentów płci męskiej. Wyniki te są zgodne ze światowymi statystykami dotyczącymi rozpowszechnienia tego zaburzenia w tej grupie demograficznej.
Raport podkreśla również, że wypalenie edukacyjne jest poważnym problemem, na który wpływają takie czynniki, jak wyniki w nauce, odczuwany poziom stresu i liczba godzin poświęconych na naukę. Około 28% studentów należy do kategorii osób zagrożonych wypaleniem edukacyjnym, często dotykając osoby o niskich wynikach w nauce, obniżonej samoocenie i trudnościach w radzeniu sobie ze stresem. Zaburzenia snu zgłosiło ponad 51% uczestników.
Polscy doktoranci zgłaszają niski standard życia, a ich postrzegana jakość jest niższa w porównaniu do rówieśników, którzy nie podejmują studiów doktoranckich. Około 22% doktorantów napotyka trudności w codziennym funkcjonowaniu, które obejmują poważne objawy depresji i problemy psychosomatyczne. Około 6% polskich doktorantów wyraża myśli samobójcze, co jest zgodne z danymi z innych krajów (2-12%). Badania wskazują, że kandydatki na doktorat mają większe trudności niż ich koledzy w łączeniu pracy naukowej z życiem osobistym i doświadczają wyższego poziomu wyczerpania.
Pracownicy naukowi są również podatni na problemy ze zdrowiem psychicznym, przy czym aż 31,6% zgłasza znaczące objawy zaburzeń afektywnych (głównie depresji i lęku) oraz problemy psychosomatyczne. Chociaż międzynarodowa literatura podaje, że częstość występowania depresji i silnego lęku wśród pracowników naukowych wynosi 17-19%, wyższe liczby odnotowane w polskich badaniach niekoniecznie wskazują na gorsze problemy ze zdrowiem psychicznym wśród naukowców na polskich uniwersytetach, ponieważ nie ma wystarczających badań na ten temat. Autorzy raportu sugerują, że nasilenie zaburzeń lękowych i depresyjnych wśród polskich pracowników naukowych prawdopodobnie jest zgodne ze światowymi trendami.
Analiza wskazuje, że osoby rozpoczynające karierę akademicką są szczególnie podatne na podwyższony poziom stresu, odczuwając go dotkliwiej niż ich bardziej doświadczeni koledzy. Czynniki przyczyniające się do tego to niewystarczające umiejętności radzenia sobie ze stresem, obawy o stabilność pracy, presja publikacji oraz trudności w łączeniu obowiązków dydaktycznych i badawczych z zobowiązaniami rodzinnymi.
Wskaźniki wypalenia wśród kadry akademickiej są znaczące: 21% zgłosiło wysoki poziom wypalenia, podczas gdy 62% odnotowało niskie poczucie osobistych osiągnięć. Ponadto badania sugerują, że wyczerpanie i wypalenie wśród kadry akademickiej może być wyższe niż w innych sektorach zawodowych (takich jak opieka zdrowotna i edukacja). Problem wypalenia jest powszechny w środowisku akademickim w różnych krajach.
Według analizy, istnieje stosunkowo niewiele badań skupiających się na personelu administracyjnym. Istniejące dane wskazują, że generalnie cieszą się oni wysokim poziomem satysfakcji z pracy. Personel administracyjny ceni stabilność pracy, dopasowanie zadań do swoich kompetencji i zdolność do osiągnięcia równowagi między życiem zawodowym a prywatnym.
Mimo że dostrzegają zalety swoich ról, wielu z nich czuje się pomijanych i niedocenianych w środowisku uniwersyteckim. Jednocześnie 50% respondentów zgłosiło odczuwanie stresu z powodu ograniczeń czasowych w pracy. Młodsi pracownicy i osoby bezpośrednio zaangażowane w usługi studenckie zgłaszali większy negatywny wpływ pracy na swoje życie osobiste w porównaniu ze starszymi kolegami i osobami zaangażowanymi w role mniej związane ze studentami.
„Częstotliwość problemów ze zdrowiem psychicznym i samopoczuciem wśród społeczności akademickiej w Polsce odzwierciedla globalne obserwacje i jest znaczna. Wdrażanie rozwiązań opartych na dowodach i interwencji w tym kontekście staje się niezbędne i wymaga współpracy między sektorem akademickim i politycznym w celu ustanowienia programów wsparcia na uniwersytetach, wyeliminowania barier systemowych, które obniżają jakość życia i samopoczucie oraz promowania równowagi między życiem zawodowym a prywatnym” – podkreśliła dr Aleksandra Cisłak-Wójcik, prorektor ds. nauki Uniwersytetu SWPS, cytowana w komunikacie prasowym uczelni. (PAP)
Nauka w Polsce
ekr/ zan/
