Zdjęcie: Adobe Stock
Międzynarodowa Stacja Kosmiczna (ISS) jest jednym z najważniejszych osiągnięć współczesnej technologii i ucieleśnia globalną współpracę w eksploracji kosmosu. Podczas gdy okres jej działania dobiega końca, dziedzictwo ISS będzie stanowić kamień węgielny dla przyszłych przedsięwzięć w dziedzinie eksploracji kosmosu.
Start misji AX-4, z udziałem polskiego astronauty Sławosza Uznańskiego-Wiśniewskiego, zaplanowano na 8 czerwca. Załoga spędzi dwa tygodnie na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej, przeprowadzając eksperymenty opracowane przez polskich badaczy.
Inicjatywa ISS jest efektem współpracy pięciu agencji kosmicznych: NASA (USA), Roskosmos (Rosja), ESA (Europa), JAXA (Japonia) i CSA (Kanada).
Początki ISS sięgają 1984 r., kiedy NASA (amerykańska agencja kosmiczna) ujawniła plany stacji orbitalnej Space Station Freedom – za poparciem prezydenta Ronalda Reagana i po zatwierdzeniu budżetu przez Kongres Stanów Zjednoczonych.
Niedługo potem do przedsięwzięcia dołączyły Kanada, Japonia i kraje Europejskiej Agencji Kosmicznej. Faza projektowania stacji trwała od 1984 do 1993 roku.
W tym samym czasie ZSRR przygotowywał się do utworzenia stacji Mir-2. Po zimnej wojnie obie strony zdecydowały się połączyć swoje wysiłki, czego efektem był wspólny projekt ISS.
ISS została wyniesiona na orbitę w 1998 roku (jej pierwszy moduł został zaprojektowany przez Rosjan), a z czasem rozbudowano ją o kolejne moduły.
Od roku 2000 ISS jest nieprzerwanie zajmowana przez załogi z różnych krajów. Według NASA, do tej pory stację odwiedziło ponad 270 astronautów.
Struktura składa się z dwóch głównych segmentów: segmentu rosyjskiego (ROS) i amerykańskiego (USOS), a także licznych modułów naukowych, logistycznych i mieszkalnych. Na pokładzie przeprowadza się różnorodne eksperymenty naukowe i oceny technologiczne, często przynoszące przełomowe wyniki ze względu na środowisko mikrograwitacji.
ISS zbliża się obecnie do końca swojego okresu operacyjnego. 31 grudnia 2021 r. NASA ogłosiła, że otrzymała zobowiązanie od administracji prezydenta USA o przedłużeniu harmonogramu operacyjnego ISS do 2030 r.
Deorbitacja stacji kosmicznej planowana jest na styczeń 2031 r. Jej orbita będzie stopniowo obniżana z około 400 km, a stacja ostatecznie zejdzie do Oceanu Spokojnego.
W związku z tym NASA zrewidowała swoje plany dotyczące stacji, przewidując, że do 2030 r. amerykańskie prywatne przedsiębiorstwa kosmiczne będą wystarczająco zaawansowane, aby podejmować się zadań na niskiej orbicie okołoziemskiej, które tradycyjnie były wykonywane na ISS. Firmy takie jak Blue Origin, Nanoracks i Northrop Grumman otrzymały dofinansowanie na opracowanie nowych platform orbitalnych zdolnych do przejęcia roli ISS w badaniach naukowych, produkcji przemysłowej lub turystyce kosmicznej.
Ponadto niektóre państwa dążą do budowy własnych stacji kosmicznych; na przykład Chiny już uruchomiły stację Tiangong, która działa niezależnie od ISS.
ISS krąży wokół Ziemi na wysokości około 400 km, wykonując pełny obrót co około 90 minut. Czasami jej orbita jest tak wyrównana, że wczesnym rankiem lub wieczorem stacja wydaje się jasnym punktem poruszającym się po nocnym niebie.
Przeloty ISS można monitorować za pomocą aplikacji, które śledzą stację orbitalną, a także inne satelity. Niektóre z tych aplikacji pozwalają użytkownikom ustawić powiadomienia o nadchodzących przelotach. Co ciekawe, NASA zapewnia również widok Ziemi uchwycony przez kamerę na ISS, często z transmisjami na żywo.
Obecnie ISS jest domem dla astronautów z Ekspedycji 73, która rozpoczęła się 19 kwietnia i zakończy się w listopadzie. W skład załogi wchodzą: Anne McClain (USA), Nichole Ayers (USA), Kirill Peskov (Rosja), Jonny Kim (USA), Sergey Ryzhikov (Rosja), Alexey Zubritsky (Rosja) i Takuya Onishi (Japonia).
Już wkrótce astronauci spotkają się z załogą misji Axiom Mission-4 (w której skład wchodzi m.in. polski astronauta Sławosz Uznański-Wiśniewski) oraz z misją SpaceX Crew-11.
Misja Ax-4 będzie oznaczać kolejną komercyjną załogową wyprawę prowadzoną przez Axiom Space. Zaangażowanie polskiego astronauty jest wynikiem porozumienia zawartego między Ministerstwem Rozwoju i Technologii a ESA w celu ułatwienia polskiej misji technologiczno-naukowej IGNIS na ISS. Polska Agencja Kosmiczna (POLSA) również uczestniczy w przygotowaniach jako agencja wykonawcza dla Ministerstwa Rozwoju i Technologii.
Dr Sławosz Uznański-Wiśniewski będzie drugim Polakiem, który poleci w kosmos, po Mirosławie Hermaszewskim. Międzynarodową załogę Ax-4 tworzą: Peggy Whitson (USA) – dowódca, Shubhanshu Shukla (Indie) – pilot i Tibor Kapu (Węgry) – specjalista. (PAP)
Nauka w Polsce
akp/ zan/