Zdjęcie: Adobe Stock
Celem eksperymentu „AstroMentalHealth” jest zbadanie wpływu izolacji w kosmosie na zdrowie psychiczne człowieka – jest to jedno z trzynastu badań, które zostaną przeprowadzone w ramach polskiej inicjatywy naukowo-technicznej IGNIS na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS).
Wyniki tego eksperymentu mogą pomóc w udoskonaleniu systemów wsparcia psychologicznego dla załóg w kosmosie.
Polski astronauta Sławosz Uznański-Wiśniewski, członek czteroosobowej załogi misji Axiom 4 (Ax-4), będzie nadzorował eksperymenty IGNIS na ISS.
Badania „AstroMentalHealth” koncentrują się na wyzwaniach związanych z obciążeniem psychicznym, z jakimi mierzą się osoby żyjące w izolacji. Temat ten badała pomysłodawczyni i koordynatorka eksperymentu, dr Agnieszka Skorupa z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.
„Głównym celem naszego eksperymentu jest zbadanie zdrowia psychicznego osób w izolacji – szczególnie w jednej z najsurowszych form izolacji, mianowicie w przestrzeni kosmicznej. Jesteśmy istotami społecznymi, stworzonymi do ruchu, więc oderwanie od kontekstów społecznych i ograniczenie do stosunkowo małego obszaru stanowi poważne wyzwanie adaptacyjne. Gdy dodamy do tego ryzyko związane z fizjologicznymi dostosowaniami, naprawdę stajemy w obliczu ekstremalnej izolacji” – powiedział naukowiec PAP.
Wspomniała również, że astronauci to osoby o wyjątkowym zdrowiu i wybitnych zdolnościach poznawczych i fizycznych. „W naszym projekcie badamy, jak te niezwykłe i wysoce wyspecjalizowane osoby dostosowują się do trudnych warunków Międzynarodowej Stacji Kosmicznej; jak sobie radzą i jakie doświadczenia napotykają podczas misji” – zauważyła dr Skorupa.
Aby to osiągnąć, naukowcy przeprowadzą oceny przed, w trakcie i po misji. Wstępne dyskusje między naukowcami i astronautami już się rozpoczęły.
„Najpierw oceniamy konkretne cechy zidentyfikowane w literaturze, które mogą prowadzić do przeciążenia psychicznego lub odwrotnie, zmniejszać prawdopodobieństwo jego wystąpienia. Na przykład uważność, która odnosi się do bycia obecnym i skupionym na bieżącej chwili. Liczne badania wskazują, że ta cecha wspiera zdrowie psychiczne jednostki nawet w niesprzyjających warunkach” – podkreślił psycholog.
Kontrastującym przykładem niepożądanej cechy jest neurotyczność, która obejmuje lęk i niską tolerancję stresu.
„Przed misją będziemy monitorować te cechy. Następnie, w trakcie misji, ocenimy, jak osoby o określonym zestawie cech przystosowują się do ekstremalnie odizolowanych środowisk i jak ta adaptacja ewoluuje w czasie. Ocenimy wahania emocjonalne, poziom stresu, wydajność pracy i tęsknotę za światem przyrody” – wyjaśniła.
Podczas dyskusji naukowcy pytają astronautów o ich pierwsze wrażenia na temat misji, gdy dowiedzieli się o niej po raz pierwszy, o ich opinie sprzed kilku tygodni oraz o to, jak planują ocenić wrażenia podczas i po powrocie z ISS.
„To tylko jedna ilustracja. Istotą jest to, że nasza percepcja znacząco wpływa na nasze reakcje emocjonalne i to, czy czujemy się rozczarowani, czy odpowiednio przygotowani na różne scenariusze” – wyjaśnił ekspert.
Zauważyła, że IGNIS to misja krótkoterminowa, zaprojektowana na dwa tygodnie. „Krótkoterminowe misje są znacznie mniej wymagające dla astronautów, ale skutecznie ilustrują istotne spostrzeżenia dotyczące adaptacji do izolacji, szczególnie w przypadku długich misji, takich jak podróż na Marsa” – stwierdziła.
Gromadzenie danych będzie realizowane za pomocą trzech podejść. Pierwsze obejmuje kwestionariusze przeprowadzane przed, w trakcie i po misji. Drugie obejmuje wywiady z astronautami przed i po misji, wraz z analizą dokumentacji wideo, którą astronauci stworzą w trakcie misji. Zostanie to uzupełnione o ocenę mimiki twarzy obserwowanej u astronautów podczas pamiętników wideo nagrywanych na ISS.
„Mamy zatem relacje ustne, odpowiedzi na pytania z kwestionariusza i konkretne pomiary fizjologiczne. Przeanalizujemy, jak te elementy są ze sobą powiązane” – wspomniał badacz.
Zebrane dane zostaną poddane ocenie jakościowej i ilościowej. „Zdajemy sobie sprawę z ograniczeń metodologii psychologicznych; dlatego wykorzystujemy standaryzowane kwestionariusze badawcze i stosujemy ustalone metody badawcze do analizy stwierdzeń” – podkreślił psycholog.
Równocześnie z misją kosmiczną naukowcy przeprowadzą równoległe badanie w warunkach analogowych w LunAres Habitat w Pile. Pięć osób, replikujących załogę astronautów ISS, przejdzie trzy tygodnie izolacji, po czym po kilku dniach na okres dwóch tygodni dołączy czterech nowych członków, aby naśladować analogową misję AX-4. Skład grupy został zaprojektowany tak, aby ściśle odzwierciedlał wiek, płeć i doświadczenie zawodowe prawdziwych astronautów.
„To przedsięwzięcie jest prawdopodobnie pierwszym tego typu na świecie, w którym identyczne protokoły badawcze zostaną wykonane zarówno w kosmosie, jak i na Ziemi. Misja lustrzana zbiegnie się z lotem Ax-4, ale rozpocznie się kilka dni później, co pozwoli nam zrozumieć obecne warunki na stacji” – wyjaśniła.
Naukowcy mają na celu zidentyfikowanie konkretnych wzorców, takich jak te związane z wydajnością pracy lub technostresem (ponieważ ISS jest środowiskiem zależnym od technologii). „Jeśli nasze hipotezy zostaną potwierdzone, będziemy mogli zaproponować konkretne wskaźniki oceny samopoczucia psychicznego astronautów, które należy uwzględnić w monitorowaniu psychologicznym” – stwierdził badacz.
Jak zauważyła dr Skorupa, skoncentrowane badania psychologiczne astronautów są stosunkowo rzadkie. „W dziedzinie eksploracji kosmosu wiele badań dotyczy badań nad ludźmi, kładących nacisk na badania medyczne, w tym psychiatrię. Wierzymy, że monitorowanie wewnętrznych doświadczeń psychologicznych również dostarczyłoby istotnych spostrzeżeń. Ponadto dysponujemy bogactwem badań psychologicznych pochodzących z misji analogowych. Czas zintegrować te ustalenia” – podsumowała.
„+AstroMentalHealth+ to dla mnie wielka przygoda i okazja do rozwoju naukowego oraz zdobycia bezcennego doświadczenia. Podkreśla również znaczenie psychologii i psychiki człowieka, podkreślając potrzebę priorytetowego traktowania tego aspektu ludzkiego funkcjonowania” – podsumował rozmówca dla PAP.
Start misji Axiom 4 jest zaplanowany nie wcześniej niż w maju tego roku.
Agnieszka Kliks-Pudlik (PAP)
Nauka w Polsce
akp/agt/jpn/
