Rywalizacyjność to idea, która aktualnie powraca do łask w analizach gospodarczych, politycznych oraz społecznych. Coraz częściej wspomina się o potrzebie przeformułowania konkurencyjności — porzuceniu uproszczonego rozumienia jej jako możliwości podnoszenia wydajności i progresu PKB na rzecz interpretacji konkurencyjności jako całościowej zdolności ekonomii do kreowania trwałej wartości — ekonomicznej, społecznej oraz ekologicznej. W tym nowym spojrzeniu konkurencyjność to nie tylko efektywność kosztowa, lecz również odporność na zakłócenia, sprężystość adaptacyjna i zdolność budowania atutów w świecie wzrastającej niepewności.
- Opracowanie SGH „Polska. Raport o konkurencyjności 2025” analizuje transformującą się pozycję Polski w globalnych łańcuchach wartości (GVC)
- Prezentuje zmiany w strukturze polskiego eksportu, akcentując przyrost udziału usług o wysokiej wartości dodanej, takich jak IT oraz usługi techniczne
- Opracowanie zaleca przedsięwzięcia na rzecz kształtowania odporności i zrównoważonego postępu gospodarki właściwe dla współczesnych wyzwań globalnych
- Autorzy podkreślają wagę relokacji i przyspieszonej adaptacji do regionalizacji gospodarki, ukazując potencjał Polski w GVC
Właśnie tym tematom, ze szczególnym zaakcentowaniem pozycji konkurencyjnej Polski i jej partycypacji w sieciach globalnych powiązań gospodarczych poświęcona jest nowa publikacja Oficyny SGH pt. „Polska. Raport o konkurencyjności 2025” przygotowana przez Instytut Gospodarki Światowej SGH w języku polskim i angielskim. Obecna odsłona raportu, sporządzona przez zespół dziesięciu autorów pod kierownictwem naukowym prof. Marzenny Weresy i prof. Arkadiusza Kowalskiego, skupia się na rekonfiguracji globalnych łańcuchów wartości (GVC) — jednym z najistotniejszych procesów kształtujących obecną konkurencyjność. Jest to nie tylko diagnoza obecnej pozycji konkurencyjnej polskiej gospodarki, ale również wskazówka, jak budować konkurencyjność przyszłości — bazującą na wiedzy, innowacjach i odporności, wykorzystując kooperację gospodarczą z zagranicą.
Świat ulega intensywnym przemianom. W centrum zainteresowania ekonomistów, przedsiębiorców i decydentów znalazły się obecnie globalne łańcuchy wartości (GVC) — sieci zależności pomiędzy państwami, przedsiębiorstwami i sektorami, które przesądzają o tym, gdzie i w jaki sposób powstaje wartość dodana. Jeszcze dekadę temu stanowiły one symbol sprawności i otwartości gospodarczej. Dzisiaj, po pandemii COVID-19, wobec kryzysu energetycznego, konfliktu zbrojnego na Ukrainie, czy napięć między mocarstwami światowymi w obszarze polityki handlowej, prócz benefitów z GVC zauważa się także fakt, że gospodarka oparta na skomplikowanych globalnych powiązaniach produkcyjnych może być podatna na kryzysy. Rozszerzona integracja gospodarek z globalnymi łańcuchami wartości, aczkolwiek wspiera progres wydajności, równocześnie zwiększa przecież ryzyko wynikające z zaburzeń w dostawach i geopolitycznych wstrząsów.
W tym kontekście coraz większego znaczenia nabierają strategie przeniesienia produkcji do państw ulokowanych w bliskim sąsiedztwie od siedziby głównej firmy, na ogół na tym samym kontynencie (nearshoring) oraz budowanie relacji opartych na zaufaniu i współdziałaniu (friendshoring) w celu kreowania bardziej odpornych oraz zrównoważonych relacji gospodarczych.
Polska w sieci powiązań gospodarczych
Analizy ujęte w raporcie „Polska. Raport o konkurencyjności 2025” wskazują, iż Polska w minionych latach zintensyfikowała swoje zależności w ramach GVC, zarówno poprzez tzw. powiązania wsteczne — import elementów składowych wykorzystywanych w produkcji dóbr eksportowych, jak i powiązania wprzód — dostawy elementów składowych na światowe rynki. Udział zagranicznej wartości dodanej w polskim eksporcie wzrasta, co oznacza większą integrację i zacieśnienie zależności gospodarczych, zwłaszcza z partnerami z Unii Europejskiej, co powiększa korzyści z wymiany handlowej.
Jednocześnie coraz istotniejszą rolę w strukturze polskiego eksportu odgrywają usługi o wysokiej wartości dodanej, w tym IT oraz usługi profesjonalne i techniczne. To właśnie one mogą stać się nowym fundamentem polskiej konkurencyjności, przemieszczając nasz kraj w kierunku ekonomii wiedzy i innowacji. Istotne znaczenie dla wzmocnienia konkurencyjności ma również kształtowanie zdolności do ulepszenia pozycji w ramach GVC — przechodzenia z niższych etapów łańcucha produkcyjnego (montażu i dostaw elementów składowych) do bardziej zaawansowanych (działalność badawczo—rozwojowa, projektowanie, zarządzanie marką). Jedynie taka ewolucja umożliwi Polsce trwale podnosić wydajność oraz wzmacniać konkurencyjność.
Nowe wyzwania i filary przyszłej konkurencyjności
Konkurencyjność w XXI wieku nie oznacza już wyłącznie zdolności do taniego wytwarzania. O powodzeniu gospodarek decydować będzie w coraz większym stopniu elastyczność, innowacyjność i umiejętność adaptacji do gwałtownie zmieniających się realiów, jak również zaangażowanie w realizację celów społecznych i ekologicznych.
Trwająca ewolucja GVC generuje zarówno trudności, jak i możliwości. W miarę jak globalne uwarunkowania gospodarcze ewoluują w stronę bardziej skoncentrowanych regionalnie bloków gospodarczych, adaptacja się Polski do tych zmian będzie miała kluczowe znaczenie dla przyszłego kształtowania się kooperacji gospodarczej z zagranicą.
Polska, dzięki mocnym powiązaniom regionalnym, rozwiniętym usługom i potencjałowi kapitału ludzkiego, ma realną szansę na dalsze przemieszczanie się w kierunku segmentów produkcji o wysokiej wartości dodanej. Jednak — jak akcentują autorzy Raportu — wymaga to konsekwentnej, długofalowej polityki wspierającej systemową konkurencyjność. Ta ostatnia powinna być pojmowana jako równowaga pomiędzy wzrostem gospodarczym, odpornością na kryzysy i zrównoważeniem społecznym i ekologicznym. Raport SGH demonstruje, że w tym procesie istotne znaczenie mają reformy instytucjonalne i fiskalne — od podniesienia efektywności sektora publicznego po stymulowanie wzrostu wydajności i aktywizację zawodową.
Raport wnosi szereg sugestii w odniesieniu do polityki gospodarczej. Kluczowe dla wzmocnienia przewag konkurencyjnych polskiej gospodarki są:
- inwestycje w badania oraz rozwój i edukację, w tym w rozwój technologii oraz kompetencji cyfrowych;
- dywersyfikacja kierunków handlu i źródeł dostaw, by zredukować ryzyko nadmiernego uzależnienia od jednego partnera bądź regionu;
- wspieranie ekspansji zagranicznej polskich firm oraz dążenie do tworzenia własnych łańcuchów wartości;
- wzmacnianie ram instytucjonalnych integracji w GVC w celu modernizowania oraz przesuwania aktywności ekonomicznej w kierunku badań i rozwoju oraz innowacji;
- promowanie internacjonalizacji klastrów innowacyjnych, ażeby włączać je w globalne sieci kooperacji technologicznej;
- wspieranie współpracy międzysektorowej w budowaniu zdolności produkcyjnych w sektorach wschodzących.
Wymienione powyżej sugestie wynikają bezpośrednio z analiz zawartych w opracowaniu „Polska. Raport o konkurencyjności 2025. Rekonfiguracja globalnych łańcuchów wartości i kształtowanie przewag konkurencyjnych”, wydawanym nieprzerwanie od ponad dwóch dekad przez Instytut Gospodarki Światowej Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie. Polska stoi obecnie przed koniecznością przedefiniowania swojego usytuowania w globalnej gospodarce — podkreślają autorzy omawianego tu opracowania. Do podobnych wniosków doszli uczestnicy panelu „Konkurencyjność europejskiej gospodarki jako kwestia bezpieczeństwa”, który miał miejsce pierwszego dnia Europejskiego Forum Nowych Idei w Sopocie. Brał w nim udział m.in. współredaktor raportu o konkurencyjności prof. Arkadiusz Kowalski.
Autorką artykułu jest prof. dr hab. Marzenna A. Weresa, dyrektor Instytutu Gospodarki Światowej SGH
Publikacja „Polska. Raport o konkurencyjności 2025” została przygotowana w ramach realizacji zadania badawczego „Rekonfiguracja globalnych łańcuchów wartości i kształtowanie przewag konkurencyjnych w handlu zagranicznym” w Kolegium Gospodarki Światowej SGH. Szersze informacje i dostęp do wersji polskiej i angielskiej: Kowalski, A.M., Weresa, M.A. (red.). (2025). Polska: Raport o konkurencyjności 2025. Rekonfiguracja globalnych łańcuchów wartości i kształtowanie przewag konkurencyjnych. Warszawa: Oficyna Wydawnicza SGH. Tekst Raportu oraz jego wcześniejszych edycji dostępny bezpłatnie do pobrania pod adresem: https://www.sgh.waw.pl/kgs/polska-raport-o-konkurencyjnosci
Dziękujemy, że przeczytałaś/eś nasz artykuł do końca. Bądź na bieżąco! Obserwuj nas w Wiadomościach Google. Materiał komercyjny na zlecenie marki
Udostępnij artykuł Newsletter Bądź na bieżąco z informacjami ze świata biznesu i finansów Zapisz się
Źródło
