Kazachska moneta z portretem Al-Farabiego, Adobe Stock
Użytkownicy mediów społecznościowych w krajach Azji Środkowej debatują nad tożsamością narodową średniowiecznych uczonych muzułmańskich Ibn Siny, powszechnie znanego na Zachodzie jako Awicenna, i Al-Farabiego, jak podaje Times of Central Asia.
Avicenna (980-1036 lub 1037), znany ze swojego wkładu jako lekarz i filozof, zyskał uznanie szczególnie za swój „Canon of Medicine”, opublikowany w 1025 r., który służył jako podręcznik dla lekarzy do połowy XVII wieku. Dyskusje online koncentrują się wokół jego narodowości — czy był Tadżykiem, Uzbekiem, czy innej narodowości? Iran również rości sobie do niego prawa, ponieważ teksty Avicenny zostały napisane w języku perskim.
Fahretdin Ibragimov, badacz z Instytutu Studiów Orientalnych Akademii Nauk Uzbekistanu, poświęcił 15 lat na badanie Awicenny. Twierdzi, że zapisy historyczne nie dostarczają jasnych dowodów na narodowość uczonego. „Urodził się we wsi Afszona, niedaleko Buchary (obecnie w Uzbekistanie – PAP). Kwestia jego narodowości nie pojawia się ani w jego pismach, ani w pismach jego rówieśników” – stwierdził Ibragimov. Jego współcześni i późniejsze źródła określali go głównie jako muzułmanina. „Wyłonił się z cywilizacji Buchary, ale jego wpływ rozszerzył się na cały świat” – dodał Ibragimov.
Podobne rozmowy odbywają się między Uzbekami i Kazachami na temat Al-Farabiego (ok. 870-950), uznawanego za jednego z najwcześniejszych filozofów islamskich, często nazywanego Drugim Nauczycielem (po Arystotelesie). Jego wpływ na filozofię, logikę i teorię polityczną wykraczał poza świat islamu. Swoje dzieła pisał po arabsku. Dr Bahtior Karimow z tej samej instytucji co Ibragimow twierdzi, że narodowość Al-Farabiego jest lepiej udokumentowana, ponieważ jego współcześni nazywali go Turkiem. Podkreślił, że zarówno Uzbecy, jak i Kazachowie wywodzą swoje dziedzictwo z tureckich korzeni, ale te określenia pojawiły się kilka wieków później, czyniąc debaty na temat tego, czy był Kazachem czy Uzbekiem bezpodstawnymi. Dziś Al-Farabi jest dumą Azji Środkowej, cywilizacji tureckiej i ludzkości jako całości, ocenił Karimow. Należy jednak zauważyć, że istnieją również opinie naukowe zakładające, że Al-Farabi był Persem.
Według Karimowa badania nad Al-Farabim mogą zainspirować koncepcję „ogólnego języka tureckiego”, który byłby zrozumiały dla wszystkich narodów pochodzenia tureckiego. Badacz wskazał, że około 300 milionów ludzi mówi językami tureckimi, co pozwala na wzajemne zrozumienie na poziomie 70–80 procent. Wraz ze swoim kolegą Shoahmadem Mutalovem rozwinęli ten pomysł ponad 50 lat temu, ale mogli go promować dopiero po uzyskaniu przez Uzbekistan niepodległości w 1991 roku. Karimow uważa, że taki język mógłby konkurować na poziomie ONZ z językami takimi jak francuski, którym posługuje się mniej osób.
Eksperci jednomyślnie zgadzają się, że wkład uczonych takich jak Avicenna i Al-Farabi należy do całej ludzkości. Historyk Mirsadik Iskhakov z Uniwersytetu w Taszkiencie zauważył, że kultura i nauka tamtej epoki charakteryzowały się wspólną, ponadnarodową tożsamością; w średniowieczu głównymi językami nauki były arabski, perski i turecki. W tamtym czasie ludzie nie kategoryzowali się według narodowości, ponieważ takie koncepcje nie istniały.
Jak podsumowuje Times of Central Asia, mimo że spory dotyczące narodowości mogą trwać nadal, jeden aspekt pozostaje oczywisty: spuścizna obu uczonych wykracza poza granice państwowe i wywarła znaczący wpływ nie tylko na Azję Środkową, ale na cały świat. (PAP)
wtz/ akl/
