Zdjęcie: Adobe Stock
Są osoby, które często szczycą się tym, że potrafią rozśmieszyć innych. Techniki stosowane w komediowym podejściu do autoprezentacji zostały zbadane przez badaczkę humoru, dr Agnieszkę Fanslau. Twierdzi ona, że śmiech i umiejętność rozbawiania innych są kluczowe, ponieważ pomagają nam kierować dynamiką interakcji i pielęgnować poczucie przynależności.
Klasowy błazen, który wolałby dostać niższą ocenę za zachowanie, niż stracić szansę na zabawienie klasy; przyjaciel, który jest sercem każdego spotkania i posiada wyjątkowy talent do przekształcania niezręcznych momentów w humor; wujek, który zabawia rodzinę opowieściami przy stole; miłośnicy prima aprilis, którzy skrupulatnie planują swoje kawały… O wszystkich tych osobach można powiedzieć, że wykazują histrioniczny (od łacińskiego „histrio” oznaczającego aktora) lub, prościej, komediowy styl autoprezentacji.
Ten konkretny styl był przedmiotem zainteresowania psychologów z Polski, Kanady i Wielkiej Brytanii w ich ostatnich badaniach opublikowanych w czasopiśmie „Humor” https://doi.org/10.1515/humor-2023-0116. Ich celem było uzyskanie głębszego zrozumienia strategii, które ludzie zazwyczaj stosują w takich kontekstach.
„Osoby prezentujące histrioniczny styl autoprezentacji angażują się w pewne zachowania 'jak gdyby', w tym udawanie i odgrywanie ról, w swoich codziennych interakcjach, aby przyciągnąć uwagę i zabawiać innych” – podkreślili badacze w swoim artykule. Elementy takich zachowań obejmują budowanie napięcia (aby przyciągnąć uwagę), a następnie rozładowywanie go, aby zapewnić rozrywkę publiczności.
„Autoprezentacja polega na wywieraniu na innych wrażenia zgodnego z naszymi intencjami” – wyjaśnia w wywiadzie dla PAP główna autorka publikacji, psycholog dr Agnieszka Fanslau z Uniwersytetu Gdańskiego. Niektórzy mogą chcieć być postrzegani jako atrakcyjni, podczas gdy inni mogą chcieć być postrzegani jako groźni, kompetentni, bezradni, lojalni, mili lub, ostatecznie, zabawni. W związku z tym strategie stosowane w autoprezentacji mogą się znacznie różnić. W zależności od kontekstu mogą one obejmować: przechwalanie się, udawanie pokory, zastraszanie, komplementowanie innych, wyrażanie żalu lub wywoływanie śmiechu.
Które style komediowe są najbardziej powiązane z histrionicznym stylem autoprezentacji? Według jednej z ram zaproponowanych przez niemieckich psychologów, istnieje osiem stylów komediowych. Cztery z nich są lżejsze, wspólnotowe i nieagresywne: zabawa – praktyczne żarty i błaznowanie; dowcip – sprytne odpowiedzi i gra słów; życzliwy humor – dobroduszne spojrzenie na niedoskonałości świata i ludzi; i nonsens – docenianie absurdu. Pozostałe cztery są stylami mroczniejszymi: satyra – wyśmiewanie innych; ironia – komunikacja oparta na celowej niespójności; sarkazm – pogarda i kpina; cynizm – sceptyczny pogląd na wartości. Odkryto, że trzy z tych stylów mają szczególnie silny związek z histrionicznym stylem autoprezentacji: zabawa, dowcip i satyra.
W kontekstach zabawowych powszechne są żarty praktyczne: figle, błaznowanie i niewinne sztuczki. Z kolei satyra, choć ma implikacje moralne, mocno podkreśla udawanie, co ilustrują stwierdzenia takie jak: „w humorystyczny sposób karykaturuję wady moich rówieśników, aby delikatnie zachęcić ich do zmiany” lub „parodiuję złe nawyki ludzkie, aby przeciwdziałać kiepskiemu i głupiemu zachowaniu”. Na koniec błyskotliwy żart, który jest ściśle związany z intelektem, odzwierciedla przyciągające uwagę aspekty teatralnego zachowania „jakby”, zaskakując innych dowcipnymi uwagami, sprytnie kończąc nieoczywiste punkty lub łącząc odległe idee dla efektu komediowego.
Dr Fanslau zauważył, że celem histrionicznego stylu autoprezentacji jest zaspokojenie potrzeby przynależności – łączenia się z innymi i pielęgnowania pozytywnych relacji. Dlatego ten typ autoprezentacji nie jest zazwyczaj „obciążony” mroczniejszymi stylami humoru, które mają tendencję do dzielenia, a nie łączenia.
Poprzednie badania wykazały, że mężczyźni oceniają swój komediowy styl autoprezentacji znacznie wyżej niż kobiety. „Teoria ewolucji oferuje wyjaśnienie: ta forma kompetencji społecznych jest skutecznie wykorzystywana w zalotach – mężczyźni wykorzystują dowcip i humor, aby przyciągnąć kobiety, a kobiety są generalnie bardziej otwarte na mężczyzn, którzy wykazują się wysokiej jakości humorem! To sygnalizuje ciepło i życzliwość, a także inteligencję i silne kompetencje społeczne” – wyjaśnia dr Fanslau.
Respondenci (prawie 1000 osób), pomimo zróżnicowanego pochodzenia kulturowego, nie wykazali znaczących różnic w poziomie (deklarowanego) histrionicznego stylu autoprezentacji. „Wygląda na to, że chociaż Polska wypada niżej w wymiarze „samouwielbienia” (związanego z radością, optymizmem i zadowoleniem z życia) w porównaniu z kulturami uśmiechu, takimi jak Wielka Brytania i Kanada, jej młodsza populacja podobnie ceni humorystyczne autoprezentacje, kojarząc humor z pozytywnością, talentem i idealną cechą osobowości przeciętnego człowieka” – podsumował badacz.
Nauka w Polsce, Ludwika Tomal (PAP)
poł/ agt/
