Zdjęcie: Adobe Stock
Zwierzęta, które zostały ugryzione przez kleszcze, rozwijają pewien stopień odporności, co przyczynia się do zmniejszenia populacji kleszczy. Te nowe spostrzeżenia badaczy badających te pajęczaki i ich relacje z żywicielami zostały szczegółowo opisane w czasopiśmie Ticks and Tick-borne Diseases.
Zachowanie kleszczy podczas karmienia zależy od odpowiedzi immunologicznej gospodarza, jak również od czynności pielęgnacyjnych wykonywanych przez gospodarza. Obrona immunologiczna gospodarza utrudnia fizyczne przywieranie kleszczy do skóry właściwej i naskórka, a także zakłóca działanie pasożytów na mechanizmy krzepnięcia krwi gospodarza. Czynności pielęgnacyjne zwierząt, które zostały ugryzione przez kleszcze (np. drapanie, lizanie, pocieranie) mogą wyeliminować, zranić lub zabić kleszcza. Co ciekawe, odpowiedź immunologiczna i czynności behawioralne są ze sobą powiązane: reakcja immunologiczna obejmuje uwalnianie substancji wywołujących swędzenie i pielęgnację. Te mechanizmy obronne u gospodarzy ilustrują koncepcję znaną jako nabyta odporność na kleszcze.
Naukowcy z Washington State University (WSU) badali rozwój odporności na kleszcze u zwierząt, których krew żywią się tymi przenoszącymi choroby pajęczakami.
Przeprowadzono badania na myszach jeleniowatych (Peromyscus), królikach i bydle. Po narażeniu na kleszcze zwierzęta te wykazywały odporność na ukąszenia, co z czasem znacznie zmniejszyło populację kleszczy. Ta redukcja jest kluczowa, ponieważ gęstość populacji jest istotnym aspektem ekologii pajęczaków żywiących się krwią: większa liczba kleszczy powoduje zwiększoną transmisję chorób i inne problemy dla ludzi, dzikich zwierząt i zwierząt gospodarskich.
„Dużo uwagi poświęca się próbom ustalenia, co powoduje wzrost i spadek populacji kleszczy — co sprawia, że są one tu bardziej liczne, a tam mniej liczne” — stwierdził Jeb Owen, adiunkt entomologii na WSU i współautor badania (DOI 10.1016/j.ttbdis.2025.102460). „Jeśli zrozumiemy te zjawiska, możemy spróbować znaleźć sposoby na ich wykorzystanie w celu złagodzenia problemów związanych z kleszczami”.
Większość badań nad kleszczami opiera się na eksperymentach z udziałem zwierząt laboratoryjnych, takich jak myszy domowe lub świnki morskie, które nie są celem kleszczy w ich naturalnym środowisku. Aby połączyć wyniki badań laboratoryjnych z ekologią kleszczy, w tym nowym badaniu wykorzystano populacje trzech gatunków, które są żywicielami kleszcza Dermacentor andersoni na wolności: myszy, króliki i bydło. Zwierzęta były przetrzymywane w obiektach US Department of Agriculture (USDA) na University of Idaho, a badania zostały przeprowadzone przez zespół współpracujących ze sobą osób z WSU i USDA.
W eksperymentach z udziałem zwierząt kleszcze były karmione w trzech stadiach cyklu życia — larwy, nimfy i osobnika dorosłego. Naukowcy porównali karmienie, wzrost i rozmnażanie kleszczy na zwierzętach, które wcześniej zostały ugryzione przez kleszcze, z tymi, które nie miały takiego kontaktu.
W każdym przypadku wcześniej zainfekowani żywiciele rozwinęli odporność, co doprowadziło do spadku populacji kleszczy na wszystkich etapach życia. Prawie 23 procent mniej kleszczy osiągnęło dorosłość u żywicieli wcześniej narażonych na kleszcze, a dorosłe samice wyprodukowały o 32 procent mniej larw. Późniejsze symulacje sugerowały, że nabyta odporność żywiciela może zmniejszyć średni wzrost populacji kleszczy z trzema żywicielami o 68 procent.
„Skumulowane efekty w całym cyklu życia są bardzo duże” – zauważył Owen. „Daje nam to nowe zrozumienie, dlaczego populacje kleszczy ulegają wahaniom”.
Choroby przenoszone przez kleszcze na ludzi obejmują boreliozę, gorączkę plamistą Gór Skalistych i gorączkę wirusową Kolorado — niektóre z nich mogą zagrażać życiu. Niektóre kleszcze mogą nawet wywołać „alergię na czerwone mięso”, co skutkuje poważnymi reakcjami po spożyciu mięsa.
Te pajęczaki rozprzestrzeniają również choroby zarówno na zwierzęta domowe, jak i dzikie, powodując bezpośrednie szkody, takie jak anemia i zahamowanie wzrostu. Zakażone zwierzęta gospodarskie mogą spędzać mniej czasu na jedzeniu, a więcej na pocieraniu, drapaniu i lizaniu podrażnionej skóry.
Wyniki wskazują, że naturalną odpowiedź immunologiczną można potencjalnie naśladować poprzez opracowanie szczepionki. Wymagałoby to dalszych badań, w tym tego, jak szybko zwierzęta rozwijają odporność na kleszcze i jak długo ta odporność trwa. Niemniej jednak wyniki rzucają światło na czynniki wpływające na populacje kleszczy — poprzednie badania koncentrowały się głównie na wpływie pogody i innych „abiotycznych” czynników środowiskowych.
„Zjawisko nabytej odporności na kleszcze może znacząco wpłynąć na dynamikę populacji kleszczy” – stwierdził Owen.
Paweł Wernicki (PAP)
pmw/ zan/
